bir güzellik uzmanı, bir komünist, aşırı sağcı bir aktivist, eski bir casus... bunlar ukrayna'da 25 mayıs'taki erken cumhurbaşkanlığı seçimleri için merkez seçim komisyonu'na adaylık kaydı yaptıran 23 kişiden sadece birkaçı. kampanya sürecinde adaylardan ikisi yarıştan çekildiği için seçime toplam 21 adayla gidiliyor. adaylık için başvuranların en ilginci ise yıldız savaşları filminin efsanevi karakteri darth vader oldu. başvurusu kabul edilmediği için cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olamayan darth vader'ın yerel seçimlerde şansını bir kez daha denemesi bekleniyor.

işin esprisi bir yana, ukrayna gerçekten de siyaset dünyasının iki yıldızı yuliya timoşenko ile petro poroşenko'nun sandıkta kıyasıya kapışacağı, "yıldız savaşları" gibi bir seçime tanıklık ediyor.

ülke tarihinde ilk defa, seçim yarışının en önemli iki ismi de ab yanlısı. yani rusya'dan taraf öne çıkan aday yok. bu seçimlerin ukrayna açısından önemi büyük; zira halk, ülkeyi içinde bulunduğu siyasi ve toplumsal çalkantıdan kurtaracak, meşru bir şekilde seçilmiş ve uluslararası toplum tarafından kabul edilmiş bir cumhurbaşkanı görmeyi bekliyor.

petro poroşenko

bundan bir yıl önce kimse poroşenko'nun bugün cumhurbaşkanlığı yarışının iki güçlü adayından biri olacağını düşünemezdi. "roshen" markasıyla çikolata üretimi yapan 48 yaşındaki poroşenko, yerli ve yabancı listelere göre ülkenin en zenginleri arasında yer alıyor. forbes dergisinin 2014 yılı tahminlerine göre 1,3 milyar doları bulan serveti ile milyarderler kulübüne katılan poroşenko, siyaset alanında ise parlamentoya girmek, kısa bir süre dışişleri bakanlığı ile ekonomik kalkınma ve ticaret bakanlığı yapmak, ulusal güvenlik ve savunma konseyi'ne başkanlık etmek gibi nispeten daha mütevazı sayılabilecek başarılarla yetindi.

devrimler ve halk protestolarından yana kumar oynamasaydı, iktidardaki pek çok oligarktan biri olarak kalabilirdi. 2004 yılındaki turuncu devrim sırasında meydan'da kurulan sahnede turuncu atkısıyla viktor yuşenko ve yuliya timoşenko'nun yanında yer aldı.

"turuncu" protestolar yuşenko'ya cumhurbaşkanlığının yolunu açarken, poroşenko da başbakanlığa getirilmeyi bekliyordu. ancak yeni seçilen cumhurbaşkanı bu görevi poroşenko'nun en büyük rakibi olan timoşenko'ya verdi. bu karar, ikili arasında hâlâ süren şahsi ve siyasi bir çekişme doğurdu.

"çikolata kralı", son dönemde 'euromeydan' protestoları sayesinde ikinci kez liderlik potansiyelini gösterme şansı buldu. poroşenko, işlerin nereye gideceğini görmeyi beklemedi. protestocular ile polis arasında yaşanan ilk çatışmalarda ön saflarda yer aldı. eski muhalefet liderleri, meydanda toplanan kalabalığa sahneden seslenirken, poroşenko, hem radikal grupların, hem de polisin başka şiddetli saldırılarda bulunmasını engellemeye çalışıyordu. daha sonrasında sık sık meydan sahnesinde görüldü. vitali kliçko, arseniy yatsenyuk ve oleg tyagnibok'un aksine, görüşmelerde yer almıyor, eski cumhurbaşkanı viktor yanukoviç ile el sıkışmıyordu ki, bu da meydan destekçilerinin takdirini topladı.

protestolar sırasındaki makul ve radikallikten uzak duruşu, poroşenko'nun daha çok beğeni toplamasını sağladı. seçimlerden iki ay önce, kiev merkezli bir grup düşünce kuruluşu, yaptıkları seçim anketlerinin sonuçlarını açıkladı. buna göre, katılımcıların hemen hemen yüzde 25'i poroşenko'ya oy vermeye hazırken, en yakın rakibi timoşenko yüzde 8'de kalıyordu. mayıs ayında poroşenko'nun oranı yüzde 34'e çıktı; timoşenko ise yüzde 6,5'a geriledi. anket sonuçlarını eleştiren timoşenko taraftarları, bu rakamların değişmesini bekliyor.

poroşenko, bu üstünlüğünü koruyabilmek için bir diğer popüler aday eski dünya ağır sıklet boks şampiyonu vitali kliçko ile anlaşmaya gitti. cumhurbaşkanlığı arzusundan vazgeçip kiev belediye başkanlığına göz diken kliçko, poroşenko'ya destek verdi. poroşenko-kliçko ikilisi, seçmen nezdinde olumlu bir algı yaratmış durumda. ancak bu işbirliği, yanukoviç'in eski genelkurmay başkanı sergiy liovoçkin ile avusturya'da kefaletle cezaevinden çıkan ve yolsuzluk ve rüşvet suçundan yargılanmak üzere abd'ye iade edilmesi beklenen, kötü şöhret sahibi gaz tüccarı dimitro firtash gibi ukraynalı oligarklar tarafından da destekleniyor ve bu "oligark bağlantısı", poroşenko'nun konumunu ciddi şekilde baltalayabilir.

Ülke profili: Ukrayna

yuliya timoşenko

siyasi kariyerinden önce iş kadını olan, eski başbakanlardan 53 yaşındaki yuliya timoşenko, bu seçimlerde üçüncü kez cumhurbaşkanlığı şansını deneyecek. 2004 yılındaki seçimlerde siyasi popülaritesi son derece yüksek olduğu halde, muhalefet birliğinin adayı yuşenko'ya destek vermek için yarıştan çekilmişti. 2010 yılında bir daha şansını deneyen timoşenko, viktor yanukoviç karşısında üç puanla seçimi kaybetti. siyasette aldığı bu mağlubiyet, timoşenko'yu zayıflatırken, yanukoviç, siyasi rakibinden kurtulmanın yolunu, onu görevi kötüye kullanma ve zimmete para geçirme suçlarından hapse atmakta buldu. timoşenko, yedi yıl hapis cezasına çarptırılsa da, sağlık sorunları yüzünden sevk edildiği harkov'daki bir hastanede, korumalı bir hücrede iki buçuk yıl kadar yattı.

yabancı lobicilerin ve batılı liderlerin, yanukoviç'i, tedavi amacıyla yurtdışına çıkabilmesi için timoşenko'yu serbest bırakmaya ikna etme yönündeki tüm girişimleri sonuçsuz kaldı. yanukoviç, timoşenko'nun siyaset sahnesine güçlü bir dönüş yapması riskine girmek istemiyordu. timoşenko'nun parlamentodaki destekçilerinin oyuyla salıverilip itibarı iade edildikten sonra siyasi haklarına kavuşması ve yeniden aday olabilmesi, ancak cumhurbaşkanının halk protestoları neticesinde devrilmesi ile mümkün oldu.

timoşenko hiç vakit kaybetmedi. sırtındaki sorunla ilgili olarak kısa süre almanya'da tedavi görmesinin ardından, topuklu ayakkabıları ve koltuk değneğiyle seçim kampanyasına koşan siyasetçi, yolsuzlukla nasıl mücadele edeceğine dair planlarından bahsedip durdu. söylemi ve vaatleri eskisiyle aynıydı.

seçim kampanyası kapsamında timoşenko'nun yapması gereken iki kilit şey vardı: popülaritesini artırmak ve mücadele edebileceği güçlü bir düşman bulmak. bunlardan ilkinde başarısız olmuş görünüyor. parmaklıklar ardında geçen iki buçuk yıl, popülaritesinden çok şey kaybettirmişti; seçim kampanyası ise eskiye kıyasla çok daha sönük geçti.

2004'teki turuncu devrim sırasında sahneye her çıktığında, ağzından çıkan her söz "yuliya! yuliya!" tezahüratları ve alkışlarla karşılanıyordu. şimdi ise tamamen farklı bir durum söz konusu. timoşenko, 2014 yılında serbest bırakıldıktan sonra meydan sahnesine ilk kez çıktığında, insanlar hâlâ 100'den fazla protestocunun öldürülmesinin yasını tutuyordu ve dolayısıyla timoşenko'nun konuşması, kalabalıklar üzerinde pek bir etki yaratmadı. elbette yeni mesajlar bulmaya, sempati toplamaya çalıştı; fakat poroşenko'nun tersine, elinde bir "meydan devrimi" kozu yoktu. yine de timoşenko'nun genelde anket sonuçlarından daha yüksek oy aldığı biliniyor.

timoşenko'nun diğer zorlu görevi ise, seçim kampanyası kapsamında savaşacağı bir "öcü" bulmaktı. 2004 yılında dönemin cumhurbaşkanı leonid kuçma'nın şahsında "evrensel şeytan" ile savaşmıştı. 2010 kampanyasındaki düşmanı, en büyük rakibi viktor yanukoviç idi. şimdi düşman koltuğu boş olduğundan, savaş becerilerini tam anlamıyla ortaya koyamayan timoşenko, yozlaşmış siyasetçileri, oligarşiyi ve ukrayna'nın doğu bölgelerini parçalayan rusya yanlısı ayrılıkçıları içine kattığı "kolektif" bir düşman yaratma çabası içinde; ancak seçmenler bu kavramları soyut buluyor.

ekonomik kriz, rusya'nın kırım'ı işgali, luhansk ve donetsk bölgelerinde ayrılıkçıların darbe yapması, polis ve bölge yetkililerin işlevsiz kalması düşünülecek olursa, insanların laftan ziyade, ukrayna'nın istikrarı için uygulanabilir eylem planı ortaya koyan bir adaya oy verme ihtimali daha yüksek. şu anda timoşenko'nun da, poroşenko'nun da birbirine son derece benzer gündemleri var. her iki aday da ulusal birliği öncelikli mesele olarak görüyor. seçim yarışını kim kazanırsa kazansın, ukrayna'nın avrupa istikametinde harekete edeceği kesin.

olesiya markoviç, ukraynalı gazetecidir.

bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve al jazeera’nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.