rus yanlıları ve ukrayna güçlerinin çatışma halinde olduğu doğudaki slovyansk kenti yakınlarında bir italyan, bir rus gazeteci öldürüldü.

italyan dışişleri bakanlığı'na göre, foto muhabir andrea rocchelli'nin aracına havan topu ateşi isabet etti.

aynı araçta, rocchelli’ye haberlerinde yardımcı olan rus meslektaşı andrey mironov da vardı. hayatını kaybeden mironov italyanca biliyordu ve italya pasaportuna sahipti.

ceset teşhisi için rocchelli’nin yakınlarının kiev’e gitmesi bekleniyor.

sovyetler birliği'nin yıkılmasıyla 1991'de bağımsızlığına kavuşan ukrayna bir taraftan da yakın tarihinin en önemli seçimini yapıyor. rusya ile batı'yı karşı karşıya getiren krizin odağındaki ülke bugün devlet başkanlığı seçimleri için sandık başında.

oy verme işlemi yerel saatle 08.00'da başladı ve 20.00'a kadar sürecek. 

ukrayna yönetimi ülkenin doğusunda süren gerginlik nedeniyle bu bölgelerde seçimin gidişatından endişe diyor.

donetsk'te 2 bin 430 oy kullanma noktasından 453’ü açık. luhansk'ta da bin 270 oy kullanma yerinden 284’ünde oy kullanılabiliyor.

seçimin favorilerinden petro poroşenko, oy kullandıktan sonra seçimi kazanması halinde önce donetsk'e gideceğini açıkladı. poroşenko'ya göre, rusya ile diyalog kurmadan istikrardan bahsetmek mümkün değil.

poroşenko, rusya devlet başkanı vladimir putin ile görüşüp görüşmeyeceği sorusuna, rusya'nın ukrayna'nın komşusu olduğunu ve putin'le kesinlikle görüşeceğini söyleyerek cevap verdi.

rusya'nın ilhak ettiği kırım'la ilgili bir soru üzerine ise, "kırım ukrayna'ya aitti. şu anda da ukrayna'nın. gelecekte de ukrayna'ya ait olacak." dedi ve kırım'dan sorumlu bir bakanlık kuracağını söyledi.

bir grup kırım tatarı oy kullandı

ukrayna'dan tek taraflı bağımsızlığını ilan ettikten sonra rusya'nın ilhak ettiği kırım'da ise tatarların bir kısmı, ukrayna devlet başkanlığı seçiminde oy kullanmak amacıyla herson bölgesinde sandık başına gitti.

kırım tatar milli meclisi (ktmm) binası önünde toplanan tatar türkleri, konvoy halinde, kiev yönetiminin yarımadaya en yakın seçim bölgesi herson'ın geniçesk ilçesi novoalekseyevka köyüne hareket etti.

aralarında ktmm'nin ilk başkanı ve ukrayna milletvekili mustafa abdülcemil kırımoğlu'nun eşi safinar cemileva'nın da yer aldığı tatar türkleri, 200 kilometrelik yolda iki kez rus trafik polislerince durduruldu.

sadece tatar türklerini durduran rus polisleri, araçların plakalarını kaydetti, oy kullanmaya gidenlerin görüntülerini çekti.

seçim öncesi gerginlik

adayların seçim kampanyası cuma günü bitti. sekiz aday cumartesi gününü gözlerden uzak geçirdi.

tarihi oylama öncesinde rus nüfusun yoğun olarak yaşadığı doğu bölgelerde tansiyon yüksekti. cuma günü rusya yanlısı gruplarla ukraynalı milisler arasında donetsk'te yaşanan çatışmada en az iki kişi öldü. perşembe günü ise 17 ukrayna askeri öldürülmüştü.

seçim öncesi birleşme

oylama öncesinde ukrayna'nın doğusunda gerilimi daha da tırmandıracak bir gelişme yaşandı.

11 mayıs'ta düzenlenen tartışmalı referandumların ardından egemenliklerini ilan eden "donetsk halk cumhuriyeti' ile "luhansk halk cumhuriyeti" birleşme kararı aldı.

yeni oluşumun ismi "novarassiya" (yeni rusya) olacak.

"yeni rusya" bölgesi, bugünkü doğu ve güney ukrayna topraklarını 100'lü yılların sonunda ele geçiren rusya'nın bu topraklara verdiği isimdi.

bu bölgelerdeki rus yanlısı gruplar seçimlere de izin vermeyeceğini duyurdu.

kiev ise rus yanlısı gruplara "bölgedeki oylamayı engellemeyin" uyarısı yaptı. kiev yönetimi seçim günü bölgede düzenlediği operasyonlara ara vereceğini de açıkladı.

donetsk'te rus yanlısı grupların kontrolündeki bölgelere sandıkların taşınması konusunda yaşanan zorluklar için ise çözüm bulundu.

bu bölgelere götürülemeyen sandıklar, askerlerin kontrolündeki havaalanına koyulacak. seçmenler oylarını burada kullanabilecek.

gözlemci heyeti kalabalık

seçimi hem batı hem de rusya büyük dikkatle takip ediyor.

avrupa güvenlik ve işbirliği teşkilatı (agit) ülkeye bin kişiyi aşkın bir gözlemci ekibi yolladı.

seçim öncesinde rusya devlet başkanı vladimir putin ise seçim sonucunu tanıyacağına ilişkin ilk açıklamasını yaptı.

putin seçimin anayasaya aykırı olduğunu savundu, buna karşın kim olursa olsun rusya'nın seçim galibiyle birlikte çalışabileceğini söyledi.

favori poroşenko

ukrayna'nın tarihi seçiminde favori petro poroşenko.

seçimin ilk turu öncesindeki kamuoyu yoklamaları poroşenko'nun destek oranının en az yüzde 45 olduğunu gösterdi.

al jazeera'ye konuşan kiev uluslararası sosyoloji enstitütü’nden oleksandır vişnyak’a göre, poroşenko’nun iki turlu cumhurbaşkanlığı seçimini ilk turda kazanması, yani daha ilk turda oyların yüzde 50’den fazlasını alması mümkün.

bu, rusya yanlısı eğilimlerin güçlü olduğu ve poroşenko’ya desteğin zayıf olduğu doğu ukrayna illerindeki katılım oranına bağlı.

vişnyak, operasyonların sürdüğü donetsk, luhansk ve diğer doğu ukrayna illerinde seçime katılımın çok düşük olması halinde, poroşenko’nun ilk turda seçilebileceğini söylüyor.

poroşenko’nun en büyük avantajlarından biri, devlet ve siyaset tecrübesine sahip olması. poroşenko ukrayna’nın yönünün avrupa ile bütünleşme olduğunu savunuyor.

timoşenko da aday

Yarışın önemli adaylarından Eski Başbakan Yuliya Timoşenko oy kullanırken. [Fotoğraf: Reuters]

turuncu devrim'in sembol isimlerinden biri ve eski başbakan yuliya timoşenko da yarışın önemli adaylarından biri.

yolsuzluk suçlamasıyla yaklaşık üç yıl hapiste kalan timoşenko da poroşenko gibi yüzünü batı'ya çevirmiş durumda.

kampanyası sırasında rusya karşıtı tutumu daha belirgin şekilde ortaya çıktı.

timoşenko, 2010 yılındaki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde rusya’yla dengeli ilişkiler kurulmasından söz ederken, bu seçimdeki başlıca vaatlerinden biri ukrayna’nın rusya’ya olan bütün bağımlılıklarını ortadan kaldırmak.

ikinci tur

eğer seçimi ilk turda kazanan olmazsa ikinci tur 15 haziran'da yapılacak.

bugün oylama yerel saatle 08:00'de başladı, saat 17:00'ye kadar sürecek.

sandık çıkışı anketleri sandıklar kapanır kapanmaz açıklanacak.

kesin sonuçlar ise agit gözlemcilerinin pazartesi günü raporlarını sunmalarından sonra duyurulacak.

soğuk savaş sonrası en büyük kriz

ukrayna'daki seçimler batı ile rusya'nın soğuk savaş sonrasında yaşadığı en büyük krizin tırmanmaya devam ettiği bir dönemde yapılıyor.

ukrayna'da viktor yanukoviç'i koltuğundan indiren protestolar eski devlet başkanı'nın ukrayna'yı ab'den uzaklaştırıp rusya'ya yakınlaştırmasıyla başlamıştı.

yanukoviç gösteriler sonrasında rusya'ya kaçtı.

kiev üzerindeki etkisini kaybeden rusya, ülkede rusça konuşan nüfusun yoğun yaşadığı bölgelerde nüfuzunu artırma yoluna gitti.

yüzde 60'a yakını rus olan kırım'da 16 mart'ta sadece rusya'nın tanıdığı bir referandum düzenlendi.

moskova, bu tartışmalı referandumla kırım'ı ilhak etti.

kırım'ı anayurtları olarak gören tatarlar, referandumu boykot etti.

rus yanlısı gruplar nisan ayı başında da ülkenin doğusundaki bazı şehirlerde hükümet binalarını işgal etmeye başladı.

ukrayna bunun üzerine bölgede operasyon başlattı.

luhansk ve donetsk'te yine tartışmalı referandumlar düzenlendi, bu iki bölge kiev'den ayrılmaya "evet" dedi.

kiev yönetimi, moskova'yı kırım senaryosunu ülkenin doğusunda da tekrarlamakla suçluyor.

rusya ise böyle bir niyeti olmadığını ancak buralarda rusça konuşan nüfusun haklarının da korunması gerektiğini savunuyor.

‘soğuk savaş olmayacak’

rusya devlet başkanı putin, ukrayna’da yaşanan krizin yeni bir soğuk savaş’a yol açmasını beklemediklerini belirtti. rusya’nın uluslararası camiadan izole edilmesinin ise imkânsız olduğunu söyleyen rus lider, sovyetler birliği’ni canlandırmaya çalıştıkları yönündeki iddiaları da reddetti.

kaynak: al jazeera, reuters, afp