yunanistan

abd destekli bir grup general, yunanistan’da 1967’de darbe yaptı ve sonrasında kurulan hükümetler çerçevesinde yedi yıl iktidarda kaldı. yönetimin, kıbrıslı türkler ile rumların yaşadığı kıbrıs’ta da bir askeri darbe yapmayı denemesi, türkiye’nin kıbrıs’a müdahalesiyle sonuçlanınca, subaylar cunta yönetiminden desteğini çekti.

cunta üyesi 19 general, 1974 yılında demokrasiye geçişle birlikte yargılanmaya başlandı ve 1975’te idam cezası aldı. cezalar daha sonra müebbet hapis cezasına dönüştürüldü.

muhafazakar iktidarın 1990‘ların başında 15 generali, özür dilemeleri sonrasında sağlık nedenleriyle serbest bırakma planları, gelen tepki üzerine iptal edildi. darbecilerden yorgo papadopulos 1999'da, dimitrios ioannidis ise 2010'da hapishanede hayatını kaybetti. kalan generaller, cezalarını çekmeye devam ediyorlar.

arjantin

ülkede jorge videla liderliğinde 1976-1983 döneminde iktidarda kalan cuntanın üyeleri, aralıklarla birden fazla kez yargılandılar.

cunta, iktidarı döneminde, sol görüşlü kişilere karşı ‘kirli savaş’ adı verilen bir hareket yürüterek binlerce kişinin ölümüne sebep oldu. 1985’te aralarında darbenin baş aktörü general jorge videla’nın da bulunduğu bazı askerî yetkililer mahkûm edilseler de, 1989'da göreve gelen devlet başkanı carlos menem tarafından 1990 yılında affedildiler. videla ve cunta üyeleri aynı yıl siyasi suçluların bebeklerinin çalınması gibi sivil suçlar nedeniyle ev hapsine kondu.

af yasalarının hukuksuz olduğuna ilişkin 2007 tarihli bir mahkeme kararının 2010 yılında yüksek mahkeme tarafından onanmasıyla yeni bir yargılama süreci başlatıldı. videla ile davaya konu olan diğer askerler, aralık 2010’da bir kez daha cezalarını sivil hapishanelerde çekmek üzere mahkum oldular.

şili

güney amerika ülkesinde 1973’te general augusto pinochet sosyalist başkan salvador allende’yi darbe yaparak devirdi. iktidarı elinde bulundururken binlerce kişinin işkence görmesini ve öldürülmesini sağlayan pinochet, 1990’da devlet başkanlığı koltuğundan uzaklaştırıldı ancak 1998’e kadar genelkurmay başkanlığı görevini sürdürdü. 1980 anayasası gereği, en az altı yıl devlet başkanlığı görevi yaptığı için ömür boyu senatörlük unvanı alan pinochet’ye böylece dokunulmazlık zırhı sağladı.

ancak bu zırh, pinochet 1999 yılında ingiltere’ye gittiğinde ispanyol yargıç baltazar garzon tarafından çıkarılan bir kararla delindi. ab hukuku çerçevesinde söz konusu karara göre hareket eden ingiltere yargısı, pinochet’nin tutuklamasına hükmetti. bu karar, bir ülkenin eski devlet başkanının, hakkında kendi ülkesinde suçlama olmadan ‘insanlığa karşı suç işlemediği’ için yurt dışında tutuklanması açısından, uluslararası hukuk çerçevesinde kilometre taşı bir gelişme olarak değerlendiriliyor. eski diktatör, ingiltere’de iki yıl ev hapsinde tutulduktan sonra sağlık gerekçeleriyle salıverildi ve ülkesine döndü.

bu kez 2004 yılında, şilili bir yargıç 89 yaşındaki pinochet’nin yargılanmasının önünde sağlık engeli bulunmadığını belirterek hakkında dava açtı. pinochet 2006’da ev hapsindeyken öldüğünde, hakkında henüz hiçbirinden hüküm giymediği 300’den fazla suçlama bulunuyordu.

ispanya

ülkede 1981’de meydana gelen başarısız darbe girişimi, hükümetin plandan haberi olması sonucu başarıya ulaşamadı. plan çerçevesinde, ülkedeki ilerici ve solcu tanınmış kişilere karşı çeşitli saldırılar düzenlenecek, bazı askerlerin evlerine bombalar yerleştirilecekti. bu olayların sorumlusu olarak bask bölgesinin bağımsızlığı için mücadele veren ayrılıkçısı eta örgütü suçlanacak ve düzeni sağlamak için askeri müdahale yapılacaktı.   

olay sonrasında girişimin baş aktörleri olan yarbay antonio tejero molina ve general jaime milans del bosch yargılandı. tejero ve bosch 30 yıl hapis cezasına çarptırılırken, onlarla birlikte hareket eden 30 kişi de çeşitli cezalar aldı.

kaynak: al jazeera