dünyayı haftalarca ekranlara kilitlemiş bir sahneydi: ramallah’taki sığınağında israil tankları tarafından kuşatma altında tutulan eski filistin lideri yaser arafat, fransa’nın başkenti paris’e gönderilip, son günlerini bir askeri hastanede yoğun tıbbi testler altında geçirmişti.

esrarengiz ölüm nedeni geçen sekiz yılda hala belirlenemezken, eski liderin dul eşi suha arafat, yaser arafat’ın mezarının açılarak, naaşı üzerinde testler yapılmasını talep etti.

hastalık sırasında paris’te yapılan testler, arafat’ın vücudunda açık herhangi bir tür zehir bulamamıştı. yıllarca filistinlilerin liderliğini yapmış sembol ismin yaşamını yitirmesi sonrasında, arafat’ın ölüm nedeni ile ilgili olarak, kanser, karaciğer sirozu ve hatta aids gibi spekülasyonlar ortaya atılmıştı.

al jazeera’nin dokuz ay boyunca sürdürdüğü araştırmalar, bu söylentilerin doğru olmadığını ve arafat’ın sağlık durumunun, 12 ekim 2004 tarihinde birdenbire hasta olana kadar iyi olduğunu ortaya koydu.

daha da önemlisi, eski filistin liderinin giysileri, diş fırçası ve hatta sembol haline sembol haline gelmiş poşusunda, nadir ve güçlü bir radyoaktif element olan polonyum bulundu. arafat’ın idrarı, kanı ve terini barındıran söz konusu kişisel eşyaları üzerinde isviçre’deki lozan radyoaktif enstitüsü’nde gerçekleştirilen analizler sonucu, arafat öldüğü sırada vücudunda yüksek düzeylerde polonyum bulunduğu sonucuna varıldı.

enstitü’nün direktörü dr. francois bochud, konuya ilişkin olarak yaptığı açıklamada, “arafat’ın biyolojik sıvılarının lekelerini barındıran eşyalarda, yüksek seviyelerde açıklanamayan desteksiz (doğal yollardan ortaya çıkmamış) polonyum-210 ölçtüğümüzü teyit edebilirim” dedi.

bulguların ortaya çıkmasının ardından, suha arafat filistin yönetimi’nden, arafat’ın ramallah’taki mezarının açılmasını istedi. bilim adamları, yapılacak testler sonunda arafat’ın kemiklerinde yüksek seviyelerde polonyuma rastlanması durumunda, bunun arafat’ın zehirlendiğine ilişkin nihai kanıt olacağını belirtiyor.

dul eş, al jazeera’ya verdiği mülakat sırasında konuya ilişkin olarak şu ifadeleri kullandı: “filistin yönetimi’nin, yaser’in neden öldüğünü ortaya çıkarmaya çalıştığını biliyorum… şimdi biz de onlara yardım ediyoruz. çok sağlam, çok önemli sonuçlara ulaştık.”

desteksiz polonyum

suha arafat ayrıca al jazeera’ye, ilk kez bir laboratuvar tarafından incelenen kişisel eşyaları da gösterdi. bilim adamları, yaptıkları testlerde eşyalar üzerinde herhangi bir ağır metal veya konvansiyonel zehir izine rastlamadı; dolayısıyla araştırmalar, polonyum gibi daha muğlak, belirlenmesi zor elementlere yöneldi.

polonyum, 1898 yılında marie curie tarafından keşfedilen uzay teknolojileri başta olmak üzere çeşitli alanlarda kullanılan radyoaktif bir element. curie’nin kızı, laboratuvarda kazayla polonyumla temas etmesinden birkaç yıl sonra lösemi sonucu yaşamını yitirerek, elementin ölümüne sebep olduğu ilk kişiler arasında yer almıştı.

elemente ilişkin az sayıdaki bilimsel metne göre, israil’in nükleer programı bünyesinde görev yapan en az iki kişi, polonyumla temas etmeleri sonrası hayatlarını kaybetti.

polonyumun en ünlü kurbanı ise, taraf değiştiren eski rus ajanı alexander litvinenko oldu. litvinenko, aşamalı olarak ilerleyen bir hastalık sonucu londra’da 2006 yılında hayatını kaybetti ingiliz kurumları tarafından yapılan soruşturma, eski rus ajanının bir suşi restoranında çayına konulan polonyum sonucu öldüğünü açığa çıkardı.

polonyum zehirlenmesinin belirtileri hakkında bilim dünyasında kesin bir fikir birliği yok. bunun başlıca nedeni kayıtlara geçmiş çok az vakanın bulunması.  litvinenko da, aynı arafat’ın durumunda olduğu gibi yoğun ishal, kilo kaybı ve kusma gibi belirtilerle karşılaşmıştı.

hayvanlar üzerinde yapılan araştırmalar, dozaja göre haftalar boyunca devam edebilen süreç çerçevesinde denek ölene kadar aynı semptomların gerçekleştiğini ortaya koydu. abd’de 1991 yılında yapılan bir araştırmaya göre, polonyumun yaydığı ‘radyasyonun ana hedefinde sindirim sistemi var’. araştırma, radyasyonun, ‘beyin sapındaki kusma merkezini harekete geçirdiğini belirtiyor. 

‘normalin 10 kat üzerinde’

lozan radyoaktif enstitüsü’ndeki bilim adamları, arafat’ın eşyalarında bulunan polonyum miktarının, zaman zaman deneylerdeki kontrol gruplarında bulunan miktarlardan on kat daha fazla olabildiğini belirledi.

deney sonuçlarını radyoaktiviteyi ölçmek için kullanılan milibecquerel (mbq) cinsinden açıklayan enstitü, atmosferde polonyum bulunduğuna, fakat yüzeylerde toplanan çok düşük doğal seviyelerin çok zor kaydedilebildiğini ifade etti. enstitü, al jazeera’ya, “litvinenko’ya benzer bir zehirlenme vakası olsa bile, 2012 yılında ancak birkaç [mbq] polonyum izine rastlanması bekleniyor” açıklamasını yaptı.

arafat’ın vücut sıvılarını barındıranlar başta olmak üzere kişisel eşyalarında ise, çok daha yüksek miktarlarda polonyum bulundu. eski filistin liderinin diş fırçasında 54 mbq, iç çamaşırlarındaki idrar lekelerinde ise 49 mbq düzeyinde polonyum bulundu. kontrol deneği görevindeki bir başka erkeğin iç çamaşırında yapılan aynı analizlerde ise 6,7 mbq seviyesinde polonyuma rastlandı.

mart 2012’de yapılan bu tespitler, arafat’ın öldüğü 2004 yılının sonlarında aynı testler yapılsaydı, çok daha yüksek düzeyde radyoaktif madde bulunacağına işaret ediyor. arafat’ın eşyalarında bulunan polonyum-210’un radyoaktif yarı ömrünün 138 gün olması nedeniyle, elementin yarısı, geçen her söz konusu uzunluktaki periyotta yok oluyor.

mart ayından haziran ayına kadar süren üç aylık dönemde yapılan diğer deneylerde ise, bulunan polonyumun yüzde 60 ila 80’inin desteksiz olduğu, yani doğal yollardan ortaya çıkmadığı sonucuna varıldı.

'aids değildi'

söz konusu çalışmaları yapan bilim adamları ayrıca, suha arafat tarafından al jazeera’ya gösterilen arafat’ın orijinal tıbbi raporunda yer alan ve sekiz yıldır üzerinde birçok spekülasyon yapılan bazı olası ölüm nedenlerinin de ihtimal dahilinde olmadığını ortaya çıkardı.

lozan üniversitesi yasal tıp enstitüsü’nü yöneten dr. patrice mangin, konu hakkında, “karaciğer sirozu, kanser ve lösemi bulgularına rastlamadık… hiv ve aids izi de bulamadık. semptomatoloji, bunlara işaret etmiyor” dedi.

arafat’ın naaşını ramallah’taki karargahında inceleyen bir hiv uzmanı ise, bu hastalığın izine rastlamadığını ifade etti. 

doktorların vardığı sonuç, ilk elden muayene yerine, dokümantasyona dayanıyordu. lozan üniversitesi’nden bilim adamları, fransa’da yer alan percy askeri hastanesi’nde tedavi gören arafat’ın burada verdiği kan ve idrar örneklerini incelemek istese de, suha arafat’ın bu yöndeki talebi, hastane yönetimi tarafından, örneklerin imha edildiği gerekçesiyle reddedildi.

suha arafat, konuya ilişkin olarak, “bu cevaptan tatmin olmadım… yaser gibi önemli bir kişinin izlerini genelde muhafaza ederler. belki de (konuya) müdahil olmak istemiyorlar” dedi.

arafat’ı tedavi eden doktorlardan bazıları, eski filistin liderinin eşinin izni olsa bile, konunun ‘askeri sır’ olarak görülmesi nedeniyle, arafat’ın durumunu tartışmalarına izinleri olmadığını belirttiler. mısır’ın başkenti kahire ve tunus’un aynı adlı başkentinde bir dönem arafat’ı tedavi etmiş olan doktorlar da yine söyleşi taleplerini geri çevirdi. arafat’ın tunus’taki doktorlarından, dr. faysal hentati, “ben ne tarihçiyim, ne de politikacı. konuşmam yasak” ifadesini kullandı.

bu inceleme yollarının kapanmasıyla, arafat’ın naaşı nihai kanıt elde edebilmek için son kaynak haline geldi. arafat’ın mezarının açılması için filistin yönetimi’nin, kemiklerin batı şeria dışına sevk edilebilmesi için ise israil’in onayı gerekiyor.

‘şüpheler bertaraf edildi’

arafat’ın polonyum zehirlenmesinden öldüğüne ilişkin olarak nihai kanıt elde edilmesi, katilinin kim olduğunu ortaya çıkarmayacak. öte yandan, ancak nükleer reaktör yardımıyla imal edilebilen bu üretimi zor elementin arafat’ın vücudunda bulunması, polonyumun kaynağı hakkında bazı fikirler verebilir.

sonuç ne olursa olsun, suha arafat, yapılacak yeni testlerin, eşinin hala esrarını koruyan ölümü hakkında ‘birçok şüpheyi bertaraf edebileceğini’ umuyor.

eski filistin liderinin eşi son olarak şunları söyledi: “çok acı verici bir sonuca ulaşsak da, bu en azından üzerimdeki, göğsümdeki büyük yükü kaldırıyor… hiç değilse filistin halkına, tüm dünyadaki arap ve müslüman jenerasyonlara, bunun doğal bir ölüm olmadığını, bir suç olduğunu izah etmek amacıyla bir şey yaptım.”

kaynak: al jazeera