nature dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, ay'ın sahip olduğu limona benzeyen şekli dünya sayesinde kazandığını gösterdi. araştırmada, her iki gök cismi oluştuktan kısa bir süre sonra, dünya'nın güçlü yerçekim gücüyle ay'ı şekillendirdiği belirtildi.

elde edilen yeni bilgiler, ay'ın bir yüzü volkanik kalıntılarla doluyken, diğer yüzünün bir o kadar temiz kaldığını açıklamaya yardımcı olabilir.

araştırmanın başını çeken california üniversitesi'nden ian garrick-bethell, 'söz konusu asimetrinin kaynağını anlayabilirlerse, ay hakkındaki temel jeolojik sorulara da cevap bulabileceklerini' ifade etti.

ay lavlarla kaplıyken şekil kazandı

bilim insanları, ay'ın 4.5 milyar yıl önce, theia adı verilen bir gezegenle dünya'nın çarpışmasından doğduğuna inanıyor. oluştuğu dönemde dünya'ya çok yakın olan ay, günümüzde halen uzaklaşmaya devam ediyor. oluştuğunda oldukça sıcak olan ay, soğuduğu uzun süre boyunca gel-git kuvvetinin etkisiyle şekillendi ve yüzeyinde çıkıntı ve tümsekler oluştu.

garrick-bethell ve ekibi, ay yörünge keşif aracı (lro) tarafından elde edilen topografik verilerle, grail uydusunun ay'ın yerçekim alanı hakkında topladığı bilgileri analiz etti. analizlerde, incelenen bilgilerin en iyi analiz edilebileceği, dev kraterler çevresindeki bölgelere odaklanıldı.

ay'ın ekseni saptı

sonuçlar, ay'ın şekil kazanmasında gel-git kuvvetlerinin güçlü bir rol oynadığına işaret etti. gel-gitler, ay'ın kabuğunu dışa doğru çekerken, aynı zamanda ısınmasını sağladı. bu süreç, kutup bölgelerindeki kabuğu inceltirken, dünya'nın hizasındaki bölgeleri de kalınlaştırdı. sonuç olarak ortaya, bir daireden çok, iki çıkıntıya sahip limon şekilli bir ay çıktı. söz konusu çıkıntılardan biri dünya'ya, diğer ise ters yöne bakıyor.

garrick-bethell, söz konuşu değişimin ay yerkabuğunun erimiş kaya okyanusu üzerinde hareket ederken yaşandığını belirtti. değişim, ay'ın termal evriminin ilk 100-200 milyon yılı içinde yaşandı.

ay'ın ana şeklini almasından sonra gel-git kuvvetleri etkisini göstermeye devam ederken, volkanik faaliyetler ve meteor çarpmaları da değişimin devamını getirdi. ay'ın ekseni, bir zamanlar doğrudan dünya'ya bakarken, söz konusu etkenlerle bugün yaklaşık 30 derece sapmış durumda.

kaynak: al jazeera