temaslarda bulunmak üzere günübirlik ziyaret için kıbrıs'a giden israil başbakanı binyamin netanyahu, rum lider dimitris hristofyas ile bir araya geldi. ekonomi ve enerji alanlarındaki işbirliğinin masaya yatırıldığı görüşme sonrasında  netanyahu, kıbrıs ile ‘henüz kesinleşmemiş ortak bir boru hattı üzerinde çalıştıklarını’ açıkladı. 

gezi, bir israil başbakanı’nın bu ülkeye yaptığı  ilk ziyaret oldu. geçen yıl kasım ayında da şimon peres, bölünmüş başkent lefkoşa’nın güneyini ziyaret ederek, kıbrıs’a giden ilk israil cumhurbaşkanı olmuştu.

israil başbakanı, hristofyas ile düzenlediği ortak basın toplantısında, ana gündem maddelerinin akdeniz’deki doğalgaz keşif ve çıkarma faaliyetleri ve bu alandaki işbirliği olduğunu belirterek, “iki ay içinde ilgili bir araştırmayı tamamlayarak, enerji alanındaki işbirliğimizi nasıl pratik ekonomik alana yansıtılabileceğimize bakacağız” dedi.

hem israil, hem de kıbrıs cumhuriyeti, imzaladıkları münhasır ekonomik bölge anlaşmaları çerçevesinde belirledikleri bölgelerde keşfettikleri doğalgaz rezervlerini yapılandırmak istiyor.

başbakan, iki ülkenin belirledikleri münhasır ekonomik bölgelerin sınırında kalan rezervlerden yararlanmak için bir anlaşma yapmak istediğini de söyledi. netanyahu, geniş ölçekli projelerde işbirliğinin önemini de vurgularken, “israil ve kıbrıs’ın girişimiyle başlatılacak enerji alanındaki işbirliğine belki diğer bölge ülkeleri de, ileride bu yönde girişim yaparak katılabilir” dedi.

israil başbakanı, doğalgaz rezervlerinin israil üzerinden asya’ya veya kıbrıs üzerinden avrupa’ya, inşa edilecek bir boru hattı üzerinden ulaştırılabileceğini belirterek, bu konuda yapılmakta olan fizibilite çalışmalarının sonuçlarıyla böyle bir yatırımın ekonomik açıdan mantıklı olup olmayacağının anlaşılacağını söyledi. başbakan, iki ülkenin doğalgaz yatakları arasında 40 kilometre mesafe olduğunu da belirtti.

hristofyas ise, “bizim amacımız, bu rezervlerin mümkün olan en iyi şekilde iki ülkenin halklarının yararına kullanılması ve bölgede barış ve istikrarın yayılmasıdır” dedi.

ankara’nın bölgedeki ‘doğalgaz çalışmalarına ilişkin tehditlerine’ de değinen, hristofyas, “biz türkiye’yi tehdit etmiyoruz, onlar bizi ediyor. sorun yaratan, israil ile kıbrıs arasındaki işbirliği değil, ankara’dır” dedi.

kıbrıs cumhuriyeti'nin doğu akdeniz'deki doğalgaz faaliyetlerinden rahatsız olan ankara’nın bu çalışmalara ilişkin 'tehditlerine' de değinen, hristofyas, “biz türkiye’yi tehdit etmiyoruz, onlar bizi ediyor. sorun yaratan, israil ile kıbrıs arasındaki işbirliği değil, ankara'dır” dedi.

ana muhalefetteki demokratik seferberlik partisi (disi) lideri nikos anastasiades ile de bir araya gelen netanyahu, akşam saatlerinde ada’yı terk etti.

'askeri üs' iddiası

çin resmi haber ajansı xinhua, şubat ayında israil’in rum hükümetinden askeri üs talep etmeye hazırlandığına ilişkin bir haber yayınlamış ve bu konuda netanyahu’nun ziyaretini işaret etmişti. israilli kaynaklara dayandırılan ve projenin kesinlik kazanmadığını belirten haberde, iki ülkenin münhasır ekonomik bölgelerindeki doğalgaz rezervlerini korumak için askeri işbirliğini artırdıklarına dikkat çekilmişti. 

iki taraf arasında enerji başta olmak üzere işbirliğinin ve üst düzey ziyaretlerin yoğunlaşması, hem israil, hem de kıbrıs cumhuriyeti’nin türkiye ile ilişkilerinin gerildiği bir döneme rastlıyor.

israil, gazze ablukasını kırmak için mayıs 2010’da yola çıkan mavi marmara gemisine uluslararası sularda askeri operasyon düzenleyerek, dokuz türkiye vatandaşını öldürmüştü. ankara’nın resmi özür talebine olumsuz cevap veren israil’le türkiye’nin ilişkileri gerilmiş ve israil ile diplomatik ilişkilerin ikinci katip düzeyine düşürülmesi de dahil olmak üzere bir dizi karar hayata geçirilmişti.

münhasır ekonomik bölge gerilimi

noble energy şirketinin, türkiye’nin tanımadığı kıbrıs cumhuriyeti’nin kendi tanımladığı münhasır ekonomik bölgesinin ‘afrodit’ adı verilen 12’nci parselinde geçtiğimiz eylül ayında petrol ve doğalgaz aramaya başlaması, bölgede gerginlik yaratmıştı. bunun karşılığında, türkiye de kktc ile imzaladığı anlaşma çerçevesinde doğal kaynak araştırmaları yapan piri reis gemisini ada çevresine yollamıştı. söz konusu gelişmelerin, kıbrıs müzakere sürecine sekte vurabileceğinden korkuluyor.

aralık 2011’de noble energy, bölgede beş ila sekiz trilyon doğalgaz rezervi bulunduğunu ve bunun da kıbrıs cumhuriyeti’nin enerji ihtiyacını on yıllarca karşılayabileceğini belirtmişti. rum hükümeti, türkiye’yi sık sık doğu akdeniz bölgesinde provoke edici askeri gövde gösterilerinde bulunmakla suçluyor.

noble energy, israil’in münhasır ekonomik bölgesine giren gaz rezervlerini yapılandırmak amacıyla, bu ülkenin hükümetiyle ve israilli delek energy şirketiyle de işbirliği yapıyor.

şimon peres kasım ayında yaptığı ziyarette, doğalgazın siyasi çıkarlar uğruna baskı unsuru olarak kullanılmaması gerektiğini belirterek, israil ve kıbrıs cumhuriyeti’nin ortaklaşa tanımladıkları münhasır ekonomik bölgelerindeki doğalgaz yataklarında tasarruf hakkının kendilerinde olduğunu savunmuştu.

kaynak: al jazeera ve ajanslar