suriye’deki iç savaşın siyasi bir çözüm ile son bulmasına yönelik çabalar sürüyor. abd ve rusya dışişleri bakanlarının cenevre'deki son görüşmesine bm-arap birliği suriye özel temsilcisi lahdar ibrahimi de katıldı. şam rejimi ise görüşme öncesi yeni bir hamle yaparak kimyasal silahlar sözleşmesi’ni imzalama kararı aldı.

suriye devlet başkanı beşşar esed, perşembe günü bm genel sekreteri ban ki-moon’a bir mektup gönderdi. esed mektupta, ilk olarak 1992 tarihli sözleşmeye taraf olmalarını öngören kararnameyi imzaladığını duyurdu. 

bundan sonraki aşama ise gerekli resmi belgelerin bm'ye gönderilmesi sonrası suriye'nin resmen sözleşmeyi imzalaması.

sözleşmeye taraf ülkeler, kimyasal silah stoklarını imha etmekle yükümlü. 

bir ülke, giriş belgeleri bm’ye ulaştıktan 30 gün sonra resmen kimyasal silahlar sözleşmesi'ne taraf oluyor. bu ülkenin, daha sonra 30 gün içinde kimyasal silahlarını beyan etmesi, 60 gün içinde de bu silahların imhasına yönelik planını bm'ye bağlı kimyasal silahları yasaklama örgütü'ne (opcw) sunması gerekiyor. halen bu örgütün başında büyükelçi ahmet üzümcü bulunuyor. 

189 ülke 1997’de yürürlüğe giren kimyasal silahlar sözleşmesi’ne taraf. bm üyesi ülkelerden suriye, mısır, kuzey kore, güney sudan ve angola sözleşmeyi henüz imzalamadı. israil ve myanmar ise anlaşmayı imzaladı ancak bu ülkelerde onay süreci tamamlanmadı.  

esed, kimyasal silahlarını rusya'nın talebi üzerine uluslararası denetime açtıklarını söyledi. rus rossiya-24 televizyonu'na konuşan suriye lideri, "abd'nin tehditleri kararımızı etkilemedi" dedi. 

muhalifler şüpheli 

suriyeli muhalifler ise şam rejiminin son kararına şüpheyle yaklaştı. suriye muhalifleri ve devrimcileri koalisyonu'na (smdk) göre esed rejimi sivillerin korunması için sadece "çok geç ve çok küçük” bir adım attı. 

istanbul’da cuma günü toplanan smdk, muhtemel bm güvenlik konseyi (bmgk) kararının sıkı bir takvime bağlanmasını ve ciddi yaptırımlar öngörmesini istedi.

açıklamada şu ifade de yer aldı: 

“güç kullanımının masada bir tehdit olarak kalması çok önemli. bmgk kararı, rejim için bedelsiz hapisten çıkma kartı olmamalı. mutlaka (bm sözleşmesindeki) 7. maddeyle güçlendirilmeli.”

söz konusu madde bir ülkeye karşı silahlı müdaheleyi düzenliyor. 

'kesin çözüm değil' 

dışişleri bakanı ahmet davutoğlu suriye'de sadece kimyasal silahların devrine dayalı bir çözümün, 'kesin ve mutlak' olamayacağını söyledi.

davutoğlu, "barışı getirecek olan, suriye rejiminin bu (kimyasal) saldırılarını durdurmasına yönelik adım atmasıdır" dedi. 

abd '30 güne' karşı

abd ve rusya dışişleri bakanlarının gündeminde de suriye'nin aldığı son karar da vardı.

rusya dışişleri bakanı sergey lavrov, şam'ın kimyasal silahlar sözleşmesi’ni imzalama kararını memnuniyetle karşıladıklarını söyledi. lavrov, ülkesinden ve abd'den uzmanların opcw'yle işbirliği içinde yeni bir yol haritası hazırlamalarını istedi.  

abd dışişleri bakanı john kerry ise suriye'yle ilgili olarak, kimyasal silahlar sözleşmesi’nin standart prosedürünün uygulanamayacağını söyledi. kerry, suriye rejiminin ülkesinde kimyasal silah kullandığına vurgu yaptı. 

batılı ülkeler, suriye'yi, 21 ağustos'ta başkenti şam’ın dış mahallelerinden birinde kimyasal saldırı düzenlemekle suçluyor. abd'ye göre saldırıda 1400 kişi öldü. şam rejimi ise suçlamaları reddediyor.

obama yönetimi, bu gelişme sonrası bm güvenlik konseyi'nin onayı olmaksızın suriye'ye askeri operasyon düzenlenmesi seçeneğini gündeme getirmişti. 

başkan obama daha önce suriye'de kimyasal silah kullanımının kendileri için 'kırmızı çizgi' olduğunu açıklamıştı.

suriye’de iki buçuk yıldır süren iç savaş, bm verilerine göre 140 bin kişinin ölümüne neden oldu. 

iran için emsal mi?

abd ve rusya'nın suriye konusunda izleyeceği yol, bölge ülkeleri tarafından da dikkatle izleniyor.

bir dönem ülkesinin washington büyükelçiliği'nde görev yapan israilli emekli diplomat ve akademisyen oded eran, suriye'deki durumu bir sınav olarak görüyor.

amerikan washington post gazetesine konuşan eran, suriye'nin kimyasal silahlardan arındırılmasına yönelik son gelişmelerin iran'la ilgili olarak emsal teşkil edebileceğini söyledi. 

kaynak: al jazeera ve ajanslar