küresel ısınmayla mücadelede evrensel tedbirler almak amacıyla güney afrika'nın durban şehrinde düzenlenen iklim değişikliği konferansı’ndan yasal bağlayıcılığı olan yeni bir anlaşma çıktı. 

pazar sabahı üzerinde anlaşılan yeni metin, çin ve hindistan gibi atmosfere yüksek miktarda sera gazı yayan gelişmekte olan ülkeleri de yasal sera gazı kesinti hedefleri altına sokacak olan bir antlaşma için yol haritası niteliğinde. ek olarak avrupa birliği (ab), söz konusu anlaşma yürürlüğe girene kadar kyoto protokolü'ne ilişkin sorumluluklarını tek taraflı olarak sürdürme kararı aldı.

194 ülkeden temsilcilerin katıldığı konferansın, başta 12 gün devam ederek cuma günü sona ermesi planlanmıştı. fakat toplantı, müzakerelerin sürmesi nedeniyle bir gün uzatılıp, müzakere sürecinde pazar sabahının erken saatlerine kadar sarktı.

amerika birleşik devletleri (abd) dışındaki gelişmiş ülkeler, zaten yasal bağlayıcılığı olan sera gazı salınım hedeflerine bağlı bulunuyor. gelişmekte olan ülkeler ve abd’nin de söz konusu şartları kabul etmesiyle, abd dahil tüm ülkeler aynı yasal rejim içinde yer alacak.

süreç devam ederken abd, çin ve hindistan ile ab, yeni anlaşmanın yasal statüsü konusunda keskin fikir ayrılıkları yaşadı.

uzlaşma sonucu ortaya çıkan yol haritasının ayrıntılarının 2015 yılına kadar kesinleştirilmesi ve yeni antlaşmanın 2020 yılında yürürlüğe girmesi hedefleniyor. her ne kadar genel hatlar konusunda uzlaşmaya varılmış olsa da, derinliğin tartışılacağı bundan sonraki sürecin zorlu geçmesi bekleniyor.

gelişmiş ülkeler şu anda,  1997’de imzalanıp 2005’te yürürlüğe giren kyoto protokolü’nün ilk aşaması çerçevesinde yasal sera gazı kesinti hedeflerine bağlı bulunuyor. söz konusu aşama 2012 yılında sona erecek.

ab yoluna devam ediyor

uzlaşmaya göre, abd ile gelişmekte olan ülkelerin talebi sonucu, ab 2013 yılından itibaren uygulamaya başlayacağı yeni hedefleri, yasal bağlılığı olan kyoto protokolü’ne bağlı olarak hayata geçirecek. bu çerçevede ab, 2020 yılında yürürlüğe girmesi beklenen yeni anlaşma müzakere edilip yürürlüğe girene kadar yasal salınım kesinti hedefleri altında olmaya devam edecek. ab, sera gazı salınımlarını 2020 itibarıyla 1990 yılı seviyelerine düşürmeyi hedefliyor.

fransız haber ajansı afp’ye göre, avrupalı diplomatlar, birlik mesajı vermek amacıyla isviçre ve yeni zelanda’nın da 2013 yılından itibaren başlayacak yükümlülüklerin altına girebileceğini belirtti. afp, 2013 sonrası yükümlülüklerin beş ila sekiz yılı kapsayabileceğini ve bu esasların müzakere sürecinde kesinleşeceğini ifade etti.

çin’den sonra dünyanın en büyük sera gazı salınım miktarına sahip ülkesi abd, 191 ülkenin kabul ettiği kyoto protokolü’nü imzalamış, fakat daha sonra iç hukukunda onaylayarak yürürlüğe koymayı reddetmişti. dolayısıyla abd, bugün herhangi bir yasal salınım kesinti hedefine bağlı olmayan tek gelişmiş ülke konumunda bulunuyor.

durban’daki al jazeera muhabiri jonah hull, uzlaşmanın çok önemli olduğunu, fakat dünyaya etkilerinin yıllar içinde, yeni antlaşmanın yükümlülüklerinin kesinleşmesi, kapsamının büyüklüğünün ve uygulama hızının pratikte kontrol edilmesi ile anlaşılacağını söyledi.

yeni anlaşma bünyesinde yer almayı kabul eden abd’nin toplantıdaki başmüzakerecisi todd stern, “bu çok önemli bir paket. hiçbirimiz paket bünyesindeki tüm esasları beğenmiyoruz. inanın abd’nin de mutlu olmadığı birçok şey mevcut… sonuçta iyi bir neticeye ulaştık” ifadesini kullandı.

ab memnun

avrupa komisyonu’nun iklim faaliyetlerinden sorumlu üyesi connie hedegaard, uzlaşmanın, iklim değişikliğine karşı gelişmiş ülkelerin karbon salınımlarını sınırlayan ilk anlaşmanın ortaya çıktığı 20 yıl öncesinden bugüne kadar yaşanan değişimi yansıttığını söyledi.

hedegaard, dört gelişmekte olan büyük ekonomi olan çin, hindistan, güney afrika ve brezilya’ya atıfta bulunarak, “21. yüzyılın, 20. yüzyıl ile aynı olmadığını kabul etmek yönünde önemli adımlar attılar” dedi.

paket, gelişmekte olan ülkelerin çevre dostu ekonomiler haline gelmesi ve iklim değişikliğinin yarattığı etkilerle mücadele edebilmeleri için 100 milyar dolar değerinde bir fon da içeriyor. söz konusu fon, fikir olarak 2009 yılında danimarka’nın başkenti copenhag’da düzenlenen konferansta ortaya çıkmıştı.

bundan sonraki süreç için, gözler katar’da gelecek yıl düzenlenecek birleşmiş milletler (bm) iklim değişikliği çerçeve antlaşması konferansına çevrilmiş durumda.

kaynak: al jazeera ve ajanslar