arap baharı etkisiyle büyük değişim geçiren libya’da, ülkeyi 42 yıl yöneten muammer kaddafi’nin devrilmesinin birinci yıldönümü. 20 ekim 2011 tarihinde memleketi sirte yakınlarında öldürülen kaddafi'den sonra ülke çalkantılı bir yılı geride bıraktı. 50 yılın ardından ilk kez genel seçimlerin yapıldığı ülkede, siyasi ve askeri istikrar sağlanamadı. 

libya’da başlayan halk ayaklanması yerini rejime karşı silahlı mücadeleye bırakmış, bu mücadelenin siyasi kolunu ise ulusal geçiş konseyi (ugk) oluşturmuştu.

ugk, kaddafi’nin ölümünden yaklaşık bir ay sonra ülkeyi seçimlere kadar taşıyacak süreçte öncü rolü oynayacak geçici bir hükümet kurulmasına karar verdi.

bu görev başbakan abdürrahim el kiib’e verildi. geçici hükümet, parlamento seçimlerinin 19 haziran 2012’de yapılmasına karar vermişti ancak bu tarih yetkililerin adayları denetlemek için hazır olmadıkları gerekçesiyle temmuz ayına ertelendi. 

‘siyasi partiler yasası’

200 koltuklu meclisin belirlenmesine iki ay kala, 42 yıl boyunca siyasi partilerin yasaklandığı libya’da ‘siyasi partiler yasası’ ugk tarafından kabul edildi. yasayla 'dini ideoloji'ye sahip partilerin faaliyetleri yasaklandı.

yeni yasayla, siyasi partilerin başka bir ülkede faaliyet gösteren bir partinin uzantısı olması ve ülke dışından finansal destek almasının da önü kapatıldı.

beklenen genel seçimler

ülkede 7 temmuz 2012 tarihinde genel seçimler düzenlendi ve parlamentonun 200 üyesi belirlendi. seçimin galibi, mahmud cibril liderliğindeki ulusal güçler ittifakı oldu.
libya millet meclisi'nin ilk oturumunda parlamento başkanının, bir ay içinde başbakanın, dört ay içinde ise anayasa komisyonunun oluşturulması bekleniyordu. ancak süreç beklenenden daha uzun sürdü. 

10 ağustos’ta parlamento başkanlığına muammer kaddafi, döneminin büyük kısmını sürgünde geçiren muhaliflerden muhammed el migerif seçildi. ulusal cephe partisi lideri olan migerif ılımlı islamcı bir siyasetçi olarak biliniyor.

başbakan değişti

12 eylül’de ise 191 milletvekilinin katılımıyla gerçekleştirilen oylamada islami eğilimli mustafa ebu şakur libya’nın ilk seçilmiş başbakanı oldu. liberallerin desteklediği ulusal güçler ittifakı partisi genel başkanı ve libya'nın ilk başbakanı mahmud cibril ise yarışı kaybetti.

mustafa ebu şakur’un meclise sunduğu kabine listesi iki kez geri çevrildi. liste onaylanmayınca ebu şakur 7 ekim’de istifa etti.

libya meclisi, 15 ekim’de mahmud cibril liderliğindeki ulusal güçler ittifak tarafından desteklenen ali zeydan’ı geçiş döneminin yeni başbakanı olarak seçti. uzun yıllar kaddafi karşıtı safta yer alan aktivist ve diplomat zeydan’a kabineyi oluşturması için iki hafta süre verildi.

güvenlik açığı

libya yönetimi'nın çözmesi gereken meselelerden biri de güvenlik. ayaklanma sırasında libya'da silahlanma arttı.

uluslararası raporlara göre, ülkede en az 200 bin kişinin evinde silah bulunduğu ve çok sayıda silahlı grubun olduğu tahmin ediliyor. libyalı yetkililer silahlı gruplardan rahatsız. zira, her grubun kendi bölgesinde etkili olması istikrar yakalanmasını engelliyor.

ülkede kaddafi karşıtları ve yandaşları arasındaki çatışmalar da yer yer devam ediyor. son olarak, kaddafi'nin eski kalelerinden beni velid'de sert çatışmalar yaşandı. ülkenin kuzeyindeki şehir, ordu bilikleri tarafından 18 ekim perşembe günü bombalandı. çıkan çatışmalarda aralarında libya askerlerinin de olduğu beş kişi yaşamını yitirdi, çok sayıda kişi yaralandı.

ülkede çok sayıda cezaevinden ise askerler firar etti. libya hükümeti bu yılın başında, cezaevlerini milislerin kontrolünden alarak adalet bakanlığı’na bağlamıştı.

silahlar kayıp

libya’da şubat 2011’de, kaddafi karşıtı ayaklanmaların başlamasından önce ülkede en az 20 bin adet omuzdan atılan füze bulunduğu sanılıyordu. bu silahların çoğu nato'nun hava saldırılarında tahrip edilse de binlercesi kayboldu.

nato, libya cephaneliklerindeki yerden havaya atılan en az 10 bin füzenin izini kaybettiğini de açıklamıştı.

ittifak bu silahların izini sürmek için ülkeye uzmanlar gönderse de, silahların bir kısmının kaddafi’ye karşı savaşmalarının ardından silah bırakmayan milislerin elinde olduğu sanılıyor.

abd büyükelçisi öldürüldü

libya’daki güvenlik açığı yabancı ülkelerin diplomat ve temsilciliklerine yönelik de büyük tehdit oluşturuyor.

eylül ayında, libya'da abd büyükelçisi ve üç abd vatandaşı hz. muhammed’i hedef alan video nedeniyle öldürüldü. bir grup saldırgan misyona ateş açtı ve roket güdümlü el bombaları kullanarak binayı ateşe verdi.

saldırı sonrası, ülkede silahlı grupların yarattığı tehlike bir kez daha gündeme geldi.

ölümdeki sır perdesi

libya lideri kaddafi’nin ölümünün ardından çözülemeyen konulardan biriyse kaddafi’nin nasıl öldürüldüğü.

merkezi new york’ta bulunan insan hakları izleme örgütü, kaddafi’nin son dakikalarını delillerlerle anlatan bir rapor hazırladı. raporda, iktidarın "kaddafi çapraz ateşte öldü" açıklamasının sorgulanması gerektiği belirtildi.

rapora göre, video görüntüleri kaddafi’nin yakalandığı sırada hayatta olduğunu, ancak başından aldığı bir yaranın yoğun şekilde kanadığını gösteriyordu. örgüt, kadafi'nin ambulansa bindirildiği sırada ise hayatta olmadığını aktardı.

raporda, muhalif milislerin sirte’de, kaddafi'nin öldürülmesi öncesi konvoyundaki silahsız 66 kişiyi de infaz ettiği belirtildi.

kaynak: al jazeera ve ajanslar