suriye’deki iç savaşın üçüncü yılında sahadaki en önemli değişiklik muhalif savaşçıların rejim ve onlara destek veren yabancı milisler karşısındaki gerilemesi oldu.

muhaliflerin en büyük gerilemesi ise başkent şam’da oldu. muhalifler şam’da birçok mevziyi kaybederken, rejim hızlı bir ilerleme kaydetti. oysa geçen yıla kadar muhalifler şam’ın güneyinde, seyyide zeyneb gibi birkaç bölge hariç büyük bir hakimiyet kurmuşlardı.

bugün baktığımızda yermuk kampı, kadem, assale ve tadamun mahallesi’nin bazı mıntıkaları dışında muhaliflerin rejimle artık savaşabildiği bir cephe kalmadı. rejim bu bölgeyi bir kısmını kuşatma altında tutarak, bir kısmını da ele geçirerek kendisi için sorun olmaktan çıkardı.

muhalifler dağlık bir alan olan kalemun’da da stratejik bölgeleri kaybetti. bunların en önemlileri nebek ve kara. ardından muhalifler deyr atıyye’ye doğru ilerledi ve bazı kısımlarını ele geçirdi. ama rejim çok geçmeden burada da ipleri eline aldı. bölge halkının kullanmayı sevdiği tabirle devrimcilerin kalesi olan kalemun’da muhalifler kan kaybetti. bu bölgede kalan son stratejik kasaba olan yebrud ise çatışmaların devam ettiği tek alan neredeyse. bugün suriye rejimi ve destekçileri hâlâ bu bölgeye şiddetli bir biçimde saldırmaya devam ediyor.

geçtiğimiz bir yıl boyunca doğu gota’da kayda değer bir değişim olmadı. vur kaç savaşları devam ediyor. bugün bir bölgeyi eline geçiren yarın orayı kaybediyor. batı gota’da da durum aynı. bir farkla; mazemiye bölgesi, rejimin açlığı bir silah olarak kullanmasının ardından ateşkesi kabul etti. dolayısıyla denklemin dışına çıkmış oldu.

gerilemenin gerçek sebepleri

suriye özel kuvvetler 11. bölük komutanı’yken ordudan ayrılan tuggeneral ebu huseyin, al jazeera’ye muhaliflerin şam’da yenilgiye uğramalarının gerçek nedenini şöyle açıklıyor: ‘herhangi bir devlet ya da kişiye bağlılığını sunmamış olan ılımlı muhalefete yapılan yetersiz yardımlar, peş peşe gelen bu yenilgilerin en önemli sebeplerlerin biridir.’

ebu huseyin, uluslararası camianın rolü konusunda ise ‘uluslararsı camianın, suçlarını örterek esed rejimiyle işbirliği yaptığı açıkça görülüyor. göz önündeki varil bombalı saldırılar ve rejimin kullandığı bütün ölüm silahları bunun kanıtıdır. ayrıca birleşmişi milletler (bm) kuşatma altındaki bölgelere insani yardımın ulaşması için güvenlik konseyi’nden karar çıkarmış olmasına rağmen rejim açlığı hâlâ bir silah olarak kullanıyor. rejimin bm’nin bu kararına uymaması karşısında uluslararası toplumun kılı bile kıpırdamıyor” diyor.

suriye’nin kuzeyinde, özellikle halep’te muhalif güçler stratejik bölgeleri kaybetti. suriye’deki en stratejik noktalardan biri olarak kabul edilen sefir ve etrafındaki bölgeler gibi. çünkü bu bölge humus’la hama arasındaki destek yolu üzerinde. suriye ordusuna ait savunma araştırma laboratuarları da bu bölgede.

muhalifler halep havaalanı yakınlarındaki 80. alay ve nekarin bölgelerini da kaybetti. muhaliflerin 2013’ün şubat ayında bölgeden çıkması, rejimin havaalanını kısmi olarak da olsa tekrar kullanmasına fırsat verdi. suriye ordusu halep’in çevresinde de ilerlemeler kaydetti ve kentin kırsalıyla irtibatının kesilmesi için önemli bir ilerleme kaydetti.  muhalif güçler halep’te, han asel’den başlayarak, raşidin mahallesi ve minneg askeri havaalanı'nı (şu anda burayı ele geçirmek muhalifler için sadece bir hayal), halep hapishanesi yakınındaki handerat’ı da içine alan bölgeleri ele geçirmişlerdi. bu durum halep’teki dengeleri değiştirmişti. fakat rejim buraların hepsini geri aldı.

işid faktörü

uzmanlar muhaliflerin halep ve kırsalında özellikle son aylardaki gerilemelerinin nedenini irak şam islam devleti (işid) örgütüyle giriştikleri çatışmalara bağlıyor. rejim bu çatışmalardan yararlandı ve kentin etrafında yayılma fırsatı buldu.

muhalifler, rakka kentini 2013’ün mart ayında ele geçirmeyi başarmışlardı. işid daha sonra bölgede hakimiyetini kurdu. ardından kendilerine aktivistler tarafından kişisel özgürlükleri kısıtlama ve hiıristiyanları baskı altına alma suçlamaları yapılmaya başlandı.

sahil bölgesinde ise muhalifler 2013 yılının ağustos ayında güç birliği yapmış ve lazkiye’nin kırsalında bazı köyleri ele geçirmişti. ama rejim bu bölgeyi takviye etti ve muhaliflerin ilerlemesini durdurdu. beşşar esed’in doğum yeri olan kardahiye ile muhalifler arasında sadece 2 kilometre kalmıştı. hama’nın kırsalında ise muhalifler birçok köyü ele geçirmiş ve hama – idlib otobanını ulaşıma kapatmıştı. ardından rejim yoğun bombardıman sonucu burayı tekrar ele geçirmeyi başardı.

kuseyr’in kaybedilmesi

humus’ta geçtiğimiz yıl boyunca yaşanan en önemli olay belki de kuseyr kentindeki savaştı. muhaliflerin kenti ele geçirmesinin ardından 19 mayıs 2013'te muhaliflerle hizbullah destekli suriye ordusu arasında yoğun çatışmalar başladı. 18 gün süren çatışmaların ardından kent tekrar tamamen rejimin eline geçti.

şam kırsalı devrim komite konseyi başkanı ebu ala, al jazeera’ye halkın savaştan bıkması, muhaliflerin yorgun düşmesi ve uluslararası desteğin yetersizliğinin muhaliflerin gerilemesinin ana nedenleri olduğunu söyledi.

ebu ala, ‘suriye rejimi, halkın ve savaşçıların savaştan bıkması ve halkla savaşçıların arasını açmak için çok çalıştı. rejim başlarda ise devrimi silahlı hale getirip marjinalleştirerek muhalefetin uzun ömürlü olmasını engellemeye çalışmıştı” diyor.

güneyde ise muhalifler açısından bazı olumlu gelişmeler yaşanıyor. dera ve kuneytra’da bazı bölgeler muhaliflerin kontrolüne girdi ve iki kent arasındaki yollar birbirine bağlandı. bu bölgede, rejim güçleri arasında ulaşmı sağlayan yollar ise kesildi.

kaynak: ahmed yakub/ al jazeera