bm güvenlik konseyi’nin daimi üyeleri abd, rusya, çin, fransa ve ingiltere ile almanya'nın oluşturduğu  'p5+1' ülkeleri ile iran arasındaki nükleer görüşmeler, irak'ın başkenti bağdat'ta başladı.

ab dış ilişkiler ve güvenlik politikası şefi catherine ashton’un sözcüsü, tahran yönetimine, nükleer faaliyetlerinden geri adım atması için teşvik edici bazı önerilerde bulunduklarını ve iran'ın bu teklife oluml uyanıt vermesini beklediklerini açıkladı. sözcü, sunulan teklifle ilgili detayları ise paylaşmadı.

teklfin iran'ın menfaatine olduğunu söyleyen sözcü, "umarım tahran uluslararası toplumun endişelerini göz önüne alarak olumlu bir geri dönüş yapacaktır" ifadesini kullandı.

tahran ise, müzakereye katılan ülkelerden gelen önerilere karşı beş maddelik bir karşı teklif sundu. gizlilik nedeniyle ismini açıklamayan bir iranlı yetkili, kapsamlı bir yaklaşım beklediklerini vurgulayarak, tüm tarafların atacağı karşılıklı adımların net bir şekilde belirlenmesi gerektiğini söyledi.

zirve öncesinde moskova'dan da bir açıklama geldi. rusya, iran’ın nükleer programıyla ilgili tartışmaları sonlandırmak için belli adımlar atma konusunda uzlaşmış göründüğünü ancak ek abd yaptırımlarının tahran’ın nükleer silah üretmemesi için yapılan çabaların baltalayacağını bildirdi. dışişleri bakanı sergey lavrov, bağdat’taki zirve öncesinde tahranlı yetkililerle yaptıkları ön görüşmelerde iran tarafının somut adımlar konusunda uzlaşmaya hazır olduğunu gördüklerini kaydetti.

moskova, iran'ın nükleer programıyla ilgili kaygıların giderilmesi için bir yandan bm güvenlik konseyi ve batılı ülkelerin yaptırımlarının kaldırılacağı ve diğer yandan iran’ın somut  önlemler alacağı ‘adım adım' bir çözümden yana.

'baskı uygulayamazlar'

iran dışişleri bakanı ali ekber salihi ise batılı güçlerin bağdat’taki görüşmeler sırasında tahran’a nükleer programıyla ilgili baskı uygulama girişimlerinin başarısız olacağını söyledi. 

salihi, tahran’da düzenlediği basın toplantısında, “küçümseme ve baskı politikaları başarısız olacak. bu konuyu çözmek için iyi niyet içeren politikalar izlemeleri lazım” ifadelerini kullandı.

15 ay sonra nisan'da istanbul'da yapılan görüşmelerin ikinci ayağı, bağdat'ta askerler tarafından yoğun şekilde korunan, bakanlıkların ve  diplomatların ağırlıklı olarak bulunduğu ‘yeşil bölge’de yapılıyor. bölgeyi yaklaşık 15 bin polis ve asker koruyor.

'anlaşma yakın'

bm'ye bağlı uluslararası atom enerjisi kurumu'nun (uaek) başkanı yukiya amano, iran’ın başkenti tahran’a yaptığı ziyaretin ardından salı günü yaptığı açıklamada, bazı görüş ayrılıklarına rağmen iran’la çok yakında nükleer programı konusunda bir işbirliği anlaşması imzalayacaklarını tahmin ettiğini söylemişti.

amano bazı tutum farklılıklarının, imzaların doğrudan atılmasına engel olduğunu da belirtmişti. amano'ya göre, iran'ın nükleer alanındaki baş müzakerecisi said celili, 'farklılıkların anlaşmanın imzalanmasına neden olmayacağına' yönünde garanti vermiş durumda. .

abd'den yaptırım adımı

abd senatosu ise salı günü iran'a yeni yaptırımlar öngören yasa teklifini kabul etmişti.

senato'da pazartesi günü yapılan oylamayla kabul edilen teklif, iran devrim muhafızları'nı hedef alıyor. tasarıda ayrıca amerikan şirketlerinin iran'la herhangi bir iş ilişkisini abd menkul kıymetler ve borsalar komisyonu'na bildirmesi öngörülüyor.

teklif, iran'a, göz yaşartıcı gaz, plastik mermi ve izleme aygıtları gibi halkı sindirmek için kullanılabilecek teknolojik malzeme tedarik eden kişi ve şirketlere abd vizesi verilmemesini  ve mal varlıklarının dondurulmasını da içeriyor. tasarının hayata geçirilebilmesi abd başkanı barack obama'nın onayı gerekiyor.

şah döneminde başladı

abd'nin desteğiyle 55 yıl önce şah rıza pehlevi nükleer faaliyetlerine başlayan iran, o dönem batı almanya ve fransa'dan yardım almıştı.

iran, 1979 islam devrimi'nden sonra çalışmalar için avrupa ülkeleriyle işbirliğini sürdürdü. ancak abd'nin engellemeleri ve irak'la süren savaş nedeniyle 1980'li yıllarda nükleer programında bir ilerleme sağlayamadı. tahran yönetimi bu nedenle 1990'ların başında yardım için rusya'ya yöneldi.

2000'lerin başından itibaren ise batı kamuoyu iran'ın atom bombası yapacağından kuşkulanarak tahran'a aşamalı olarak yaptırım uygulamaya ve siyasi baskıya başladı.

iran ve batılı ülkeler arasındaki görüşmelerden sonuç alınamaması üzerine sorun gerginliğe dönüştü.

başta abd olmak üzere batılı ülkeler iran’ın zenginleştirilmiş uranyum programıyla nükleer silah elde etmesinden endişe ediyor. tahran yönetimi ise programın barışçıl amaçlı olduğunu vurguluyor.

kaynak: al jazeera ve ajanslar