bm güvenlik konseyi’nin daimi üyeleri abd, rusya, çin, fransa ve ingiltere ile almanya'nın oluşturduğu  'p5+1' ülkeleri ve iran arasındaki nükleer görüşmeler, irak'ın başkenti bağdat'ta sürüyor. ikinci güne sarkan zirvede, taraflar arasında görüşmeleri ilerleyen tarihlerde sürdürme konusunda uzlaşı sağlanamadı.

p5+1 ülkeleriyle iran arasındaki nükleer görüşmelerin ilk turu 15 aylık aranın ardından nisan ayı ortasında istanbul’da yapılmıştı.

çarşamba günü süren temasların ardından gazetecilere açıklama yapan iranlı bir yetkili, henüz görüşmeleri bir tur daha devam ettirmek için konular üzerinde yeterli uzlaşıyı sağlayamadıklarının söyledi. iranlı yetkili "inanıyoruz ki iki taraf yeni bir tur görüşmeye gidebilmek için önce bazı ortak konular üzerinde uzlaşmalı. ortak noktalarla ilgili bağdat’ta  uzlaşı sağlanmalı" diye konuştu. 

yetkili, batılı ülkelerin ne pahasına olursa olsun görüşmelere devam etmek istediklerini, ancak tahran’ın yaklaşımının bu şekilde olmadığını söyledi.

karşılıklı öneri paketleri

ab dış ilişkiler ve güvenlik politikası şefi catherine ashton, p5+1 ülkeleri adına iran’a nükleer programıyla ilgili bir önlem paketi sunmuştu. iranlı yetkili, bu paketin batı tarafından gözden geçirilmesi gerektiğini belirtti.

ashton’un yardımcısı paketle ilgili ayrıntı vermezken, gelen bilgiler paketin iran’ın ekonomik yaptırımların azaltılmasıyla ilgili ana talebini karşılamadığı şeklinde.

öte yandan iranlı kaynaklar da batılı ülkelere nükleer ve siyasi konuları içeren beş maddelik bir öneri sunduklarını belirtti.

öte yandan kulislerde batılı ülkeler arasında iran’a yönelik tutumla milgili görüş ayrılıklarının olduğu konuşuluyor.

iranlı diplomatik kaynaklar abd heyetinin tahran’a uygulanan yaptırımların sürmesinden yana görüş bildirirken, rus tarafının buna şiddetle karşı çıktığını söyledi. kaynaklar, bu durumun p5+1 ülkeleri arasında bölünmeye yol açtığını ifade etti.

batılı ülke heyetleri arasındaki ihtilafın giderilmesi catherine ashton başkanlığında görüşmelerin yürütüldüğü bildirildi.

'baskı uygulayamazlar'

iran dışişleri bakanı ali ekber salihi görüşmelerin başladığı çarşamba günü batılı güçlerin bağdat’taki görüşmeler sırasında tahran’a nükleer programıyla ilgili baskı uygulama girişimlerinin başarısız olacağını söylemişti.

salihi, tahran’da düzenlediği basın toplantısında, “küçümseme ve baskı politikaları başarısız olacak. bu konuyu çözmek için iyi niyet içeren politikalar izlemeleri lazım” ifadelerini kullanmıştı.

'anlaşma yakın'

bm'ye bağlı uluslararası atom enerjisi kurumu'nun (uaek) başkanı yukiya amano, iran’ın başkenti tahran’a yaptığı ziyaretin ardından salı günü yaptığı açıklamada, bazı görüş ayrılıklarına rağmen iran’la çok yakında nükleer programı konusunda bir işbirliği anlaşması imzalayacaklarını tahmin ettiğini söylemişti.

amano bazı tutum farklılıklarının, imzaların doğrudan atılmasına engel olduğunu da belirtmişti. amano'ya göre, iran'ın nükleer alanındaki baş müzakerecisi said celili, 'farklılıkların anlaşmanın imzalanmasına neden olmayacağına' yönünde garanti vermiş durumda. 

abd'den yaptırım adımı

abd senatosu ise salı günü iran'a yeni yaptırımlar öngören yasa teklifini kabul etmişti.

senato'da pazartesi günü yapılan oylamayla kabul edilen teklif, iran devrim muhafızları'nı hedef alıyor. tasarıda ayrıca amerikan şirketlerinin iran'la herhangi bir iş ilişkisini abd menkul kıymetler ve borsalar komisyonu'na bildirmesi öngörülüyor.

teklif, iran'a, göz yaşartıcı gaz, plastik mermi ve izleme aygıtları gibi halkı sindirmek için kullanılabilecek teknolojik malzeme tedarik eden kişi ve şirketlere abd vizesi verilmemesini  ve mal varlıklarının dondurulmasını da içeriyor. tasarının hayata geçirilebilmesi abd başkanı barack obama'nın onayı gerekiyor.

şah döneminde başladı

abd'nin desteğiyle 55 yıl önce şah rıza pehlevi nükleer faaliyetlerine başlayan iran, o dönem batı almanya ve fransa'dan yardım almıştı.

iran, 1979 islam devrimi'nden sonra çalışmalar için avrupa ülkeleriyle işbirliğini sürdürdü. ancak abd'nin engellemeleri ve irak'la süren savaş nedeniyle 1980'li yıllarda nükleer programında bir ilerleme sağlayamadı. tahran yönetimi bu nedenle 1990'ların başında yardım için rusya'ya yöneldi.

2000'lerin başından itibaren ise batı kamuoyu iran'ın atom bombası yapacağından kuşkulanarak tahran'a aşamalı olarak yaptırım uygulamaya ve siyasi baskıya başladı.

iran ve batılı ülkeler arasındaki görüşmelerden sonuç alınamaması üzerine sorun gerginliğe dönüştü.

başta abd olmak üzere batılı ülkeler iran’ın zenginleştirilmiş uranyum programıyla nükleer silah elde etmesinden endişe ediyor. tahran yönetimi ise programın barışçıl amaçlı olduğunu vurguluyor.

kaynak: al jazeera ve ajanslar