Balkanlar
Saraybosna kuşatmasının 20. yılı
Bosna-Hersek'te Sırpların başkenti kuşatmasıyla başlayan savaş geride 100 binden fazla ölü, 2 milyon mülteci ve yıkılmış kentler bıraktı.
Haberin Öne Çıkanları
44 ay sürdü
Etnik savaşa itti
Dayton'la sonlandı
Foto galeri
Ölenlerin koltukları boş
9 fotoğraf
Tam Ekran
modern tarihin en uzun kuşatması olarak gösterilen, tüm dünyanın gözü önünde tam 44 ay süren ve bosna-hersek’i kanlı bir etnik savaşın içine çeken saraybosna kuşatmasının üzerinden 20 yıl geçti.
kuşatmanın 20. yılı dolayısıyla saraybosna’da bazı etkinlikler düzenleniyor. perşembe günü, yaşanan trajik olayları betimleyen bir sanal sergi, www.famacollection.org adresinden yayına sokuldu. söz konusu sitede, savaş döneminde saraybosna halkının yanısıra askeri ve siyasi yetkililerle yapılmış çok sayıda mülakat yer alıyor. zengin bir görsel arşive de yer veren sitede, kuşatma döneminden fotoğraf ve videolara da yer veriliyor.
yetkililer 2014 yılında saraybosna’nın merkezinde gerçek bir müzenin de açılacağını söylüyor.
kuşatmanın anılacağı bir diğer etkinlik ise ‘saraybosna kırmızı hat’ adlı konser organizasyonu. konser alanındaki yaklaşık 11 bin 541 koltuk ise 1992-1996 yılları arasında kuşatmada ölenler için boş bırakıldı.
kentin en merkezi caddesi titova'daki konserde, saraybosna operası ve çoğunluğu çocuk ve öğrencilerden oluşan 750 kişilik koro hüzünlü parçalar seslendirdi. boşnak, 'sen yoksun', 'hala seni hatırlıyorum', 'nerede olduğunu bilmiyorum' gibi şarkılar bosnalıların hatıralarını canlandırdı ve kaybettikleri yakınlarını hatırlattı.
koronun seslendirdiği 'barışa şans tanıyın' şarkısı sırasında saraybosnalılar gözyaşlarını tutamadı.
ünlü bosna-hersek sinema ve tiyatro oyuncusu jasna dikliç ise 'saraybosna kuşatmasının günlüğünü' okuyarak, şehirde kuşatma boyunca yaşananları anlattı. özel anma törenine birçok yerli ve yabancı gazeteci ve devlet adamı katılarak boş sandalyelere çiçek bıraktı.
bağımsızlık sonrası saldırı
1991 yılında yugoslavya’ya bağlı altı özerk cumhuriyetten slovenya ve hırvatistan’ın bağımsızlığını ilan etmesinin ardından, bosnalılar da kendileri için önemli bir lider olan aliya izzetbegoviç önderliğinde referandum kararı almış, bosnalı sırpların boykot ettiği oylamadan bağımsızlık kararı çıkmıştı.
ancak sandıktan çıkan bağımsızlık kararına sırplar saldırıyla yanıt verdi. 5 nisan 1992’de barış ve uzlaşma çağrısıyla saraybosna’da boşnakların düzenlediği mitingde 22 yaşındaki üniversite öğrencisi, suada dilberoviç'in öldürülmesi sonrasında, avrupa'nın o dönemki en büyük ordularından olan ve tamamına yakını sırplardan oluşan yugoslav birlikleri, 6 nisan 1992’de saraybosna’yı kuşatma altına aldı.
yugoslav birliklerinin silahlandırdığı bosnalı sırp milisler de ülkede etnik temizliğe başladı, kurulan toplama kamplarında boşnaklara yönelik işkence ve katliamlara, kadınlara yönelik de sistematik tecavüzlere girişti.
uluslararası toplumun büyük kayıtsızlık içinde kaldığı savaş, başta srebrenitsa’da işlenen ‘soykırım’ olmak üzere unutulması güç acılar sonrası, 1995'te dayton barış anlaşması’nın imzalanmasıyla sona erdi.
bosna-hersek'te, bağımsızlığın ‘ağır bedeli’ olarak çoğunluğu boşnak 100 bin kişi öldürüldü, 50 bine yakın kadın tecavüze uğradı, 2 milyon kişi mülteci durumuna düştü, evlerinden ve topraklarından oldu. savaş öncesi boşnak nüfusun çoğunlukta yaşadığı ülkenin doğusundaki srebrenitsa, foça, zvornik, bratunac, vişegrad gibi kentlerde ise yaşanan etnik temizlikten dolayı müslüman nüfus nerdeyse yok oldu.
dayton anlaşması
ikinci dünya savaşı'ndan sonra avrupa'nın gördüğü en ağır katliamların yaşandığın bosna savaşı'nı bitiren anlaşma, 1995'te abd'nin ohio eyaletindeki dayton hava üssü'nde imzalandı. anlaşma, amerikalı diplomat richard halbrooke'un girişimleriyle bosna-hersek devlet başkanı aliya izzetbegoviç, sırbistan devlet başkanı slobodan miloşeviç ve hırvatistan devlet başkanı franjo tudjman tarafından imzalandı.
savaşta 28 bin boşnak, 14 bin sırp ve 6 bin hırvat askeri hayatını kaybetti. [fehim demir/epa]
bu anlaşma silahları susturdu ancak ülkeyi siyasi bir düğümle baş başa bıraktı. 15 yıl öncesine kadar birbirleriyle savaşan üç etnik yapı, bu anlaşmayla tek bir çatı altında, ülkenin kurucusu olarak görev aldı. fakat ülkenin üç kurucu etnik topluluktan oluşması ve kendine özgü siyasi yapılanması, bosna-hersek'i dünyanın en karışık idaresinin hüküm sürdüğü devletlerden biri haline getirdi.
ülke, topraklarının yüzde 49'unu oluşturan sırp cumhuriyeti ile yüzde 51'ine sahip bosna-hersek federasyonu ve bir küçük özerk bölgeden oluştu. anlaşmayla bosna-hersek federasyonu kendi başbakanları, parlamento başkanları ve bakanları bulunan 10 kantona ayrıldı.
davalar lahey'de sürüyor
bosna-hersek'in 1 mart 1992 yılında düzenlenen referandumla bağımsızlığına karşı savaş açan bosnalı sırpların eski siyasi lideri radovan karaciç, bosnalı sırpların eski askeri lideri ratko mladiç gibi savaşın öncüleri lahey'deki uluslararası mahkemede tutuklu olarak yargılanırken, çok sayıda savaş suçlusu ise hala serbest geziyor.
kaynak: ajanslar
Yorumlar