bm'ye bağlı uluslararası atom enerjisi kurumu'nun (uaek) icra direktörleri kurulu toplantısı, avusturya'nın başkenti viyana'da başladı. uaek başkanı yukiya amano, toplantıya girmeden önce yaptığı açıklamada, nükleer çalışmaları nedeniyle başta abd ve israil'in tepkisini çeken iran’da, perçin askeri üssünde bazı faaliyetler olduğuna dair bilgi aldıklarını açıkladı.

amano, “perçin’deki bazı faaliyetlerden haberimiz var. bu, oraya hemen gitmemizin, daha sonra gitmemizden daha iyi olacağını düşünmemize neden oluyor” dedi.

iran yönetiminin uaek müfettişlerine bu tesiste denetim yapma izni vermediğini ifade eden amano, "tesiste nükleer başlık için simülasyon çalışmaları yapıldığına ilişkin güvenilir kaynaklardan bilgi elde ettiklerini'' söyledi.

müfettişlerine izin verilmesi halinde ellerindeki bilgileri teyit edebileceklerini aktaran amano, tahran'dan nükleer tesislerini koşulsuz açmasını istedi.

tahran yönetiminin nükleer programının askeri amaçlı olmadığı yolunda kendilerini ikna edemediğini dile getiren amano, ülkenin yüksek düzeyde (yüzde 20 oranında) uranyum zenginleştirme kapasitesini üç misli artırdığını savundu.

uydu aracılığıyla takip

kurumun geçtiğimiz kasım ayında hazırladığı bir raporda, iran’ın, başkenti tahran yakınındaki perçin üssünde yüksek düzeyli patlayıcıları test ettiğine inanıldığı, bunun nükleer silah geliştirme çalışmalarıyla bağlantılı bir faaliyet olduğundan şüphelenildiği belirtmişti.

herman nackaertz liderliğindeki uaek müfettişleri, nükleer tesislerini gözlemleme amacıyla iki kez iran'ı ziyaret etmiş ancak müfettişlerin perçin üssüne girmelerine izin verilmemişti.

uaek iran’a yaptığı son ziyaretin ardından tahran ile kurum arasında temel düşünce ayrılıkları olduğunu söylemişti.  

iran, askeri tesislerine girilmesi konusunda oldukça hassas. zira son olarak bid ganeh üssünde 12 kasım tarihinde büyük bir patlama meydana gelmiş, 36 devrim muhafızı ölmüştü. ölenlerden biri, iran’ın balistik füze programının önde gelen isimlerindendi.

son olarak iran’ın natanz uranyum zenginleştirme tesisinin 32 yaşındaki başkan vekili ocak ayında saldırıya uğramış ve hayatını kaybetmişti. iran saldırılardan abd ve israil’i sorumlu tutuyor.

iran, nükleer programı çerçevesinde, yeni uranyum zenginleştirme santrifüjleriyle ilk yerli nükleer yakıt çubuğunu ürettiğini açıklamış ve bunları tahran'daki nükleer araştırma reaktörüne yerleştirmişti. karbon liflerinden yapılan 'dördüncü nesil santrifüjler', uranyumun daha hızlı zenginleştirilmesine imkan veriyor.

'nükleer programımız barışçıl'

başta abd olmak üzere batılı ülkeler, iran'ın nükleer silah sahibi olmaya çalıştığına inanıyor. iran ise yaptırımlar nedeniyle durdurmayacağını vurguladığı nükleer programının barışçıl olduğunu ve elektrik üretimi için nükleer teknolojiye ihtiyaç duyduğunu belirtiyor. abd ve ab, tahran yönetimine karşı ticaret ve finans alanlarında yaptırımlar uyguluyor.

ab, ocak ayında nükleer programı ile nükleer silah üretmeye çalıştığına inandığı iran’ın petrol başta olmak üzere çeşitli sektörlerini hedef alan ticari yaptırımlar uygulama kararı almış, ayrıca iran merkez bankası'nın üye ülkelerdeki aktiflerini, meşru ticareti ve borç ödemelerini engellemeyecek şekilde kısmen dondurmuştu.

iran, ihraç ettiği petrolün yaklaşık yüzde 20'sini ab üyelerine satıyor. bu ülkelerin başında da yunanistan, ispanya ve italya geliyor.

ab'nin yaptırım kararının, iran’dan yüksek miktarda petrol ithal eden ve ab borç krizinin merkezinde yer alan yunanistan’ın ekonomisini derinden etkileyebileceği ifade ediliyor.

kaynak: al jazeera ve ajanslar