türk vatandaşlarının avrupa birliği ülkelerine vizesiz girebilmesi için süreç başladı. türkiye ve avrupa birliği (ab) komisyonu vize muafiyeti ortak komitesi ilk toplantısında imzalar atıldı.

böylece ab ve türkiye arasında vize muafiyeti diyaloğu başlamış oldu. sürecin en geç üç buçuk yılda tamamlanması hedefleniyor.

başbakan recep tayyip erdoğan, 16 aralık 2013 tarihinin türkiye ile ab ilişkilerinde milat olduğunu söyledi. ocak 2014'te yapılacak temaslarla ab ile ilişkilerin ivme kazanacağını açıkladı.

erdoğan, "avrupa birliği'nde türkiye vatandaşları oraya akın edecekmiş gibi bir hava oluşturuluyor. ab ile vizeler kalktığında kimsenin endişesi olmasın, en küçük bir sorun yaşanmayacaktır. türkiye artık kaçılan ülke değil dönülen ülke oldu. sanatçılar, sivil toplum kuruluşu mensupları daha rahat seyahat edecek. bu da ab'ye katkı sağlayacaktır. yük olmaya değil, yük almaya geliyoruz." dedi.

"süreci cebimde taşıyorum"

başbakan erdoğan, süreci sürekli takip ettiğini söyleyerek cebinden ab müzakere durum kartını çıkardı; “ben süreci cebimde taşıyorum. hangi müzakere başlığı ne oldu, ne durumda takip ediyorum. şu gördüğünüz notlarla bunu takip ediyorum,” dedi. 

avrupa konseyi içişleri komiseri cecilia malmstörm de “türkiye dışişleri bakanlığı’nın yol haritasıyla ilgili endişelerini anlıyoruz. endişeleri gidermek için isteklerini diyalog yoluyla çözeceğiz” dedi.

geri kabul anlaşması imzalandı

toplantıda, ab topraklarına türkiye üzerinden yasadışı yollarla giden göçmenlerin ülkelerine iade edilmek üzere türkiye’ye gönderilmesini öngören anlaşma da imzalandı.

anlaşmaya göre, türkiye üç yıl içinde, yasadışı göçmenlerin geri kabulu için gerekli olan altyapıyı oluşturacak. bu amaçla göçmen kabul merkezleri kuracak, sınır güvenliğini sağlamlaştıracak. bunu yaparken ab fonlarından da faydalanacak. bu süreç içinde hazır olmadığı sürece yasadışı göçmen iadesi almayacak.

üç yılın sonunda, hala vize muafiyeti sağlanmamışsa ya da ab yükümlülüklerini yerine getirmemişse, türkiye’nin geri kabul anlaşmasını altı ay içinde feshetme hakkı olacak.

zorlu müzakereler

türkiye, ab’den vize muafiyetini ilk kez 2009 yılında istedi. bu istek dışişleri kaynaklarına göre ‘şaşkınlıkla’ karşılandı. ab, türkiye vatandaşlarının vizesiz avrupa’ya gidebilmesi için diğer ülkelerden de talep edilen üç şart öne sürdü; biyometrik pasaport, entegre sınır yönetimi ve geri kabul anlaşması.

türkiye biyometrik pasaport uygulamasına 1 haziran 2010’da geçti. aynı yıl entegre sınır yönetimi için de çalışmalara başladı. entegre sınır yönetimi eylem planını oluşturup uygulamaya koydu. bu çerçevede sınırlara termal kameralar yerleştirmeye başladı. türkiye, ab müktesebatına uyum sağlamak için sınır güvenliğini ordudan alıp içişleri bakanlığı'na bağlı olarak çalışacak sivil bir sınır güvenlik teşkilatı kurmayı da hedefliyor.

türkiye bu çalışmaları yaparken, ab tıpkı diğer ülkeler için hazırladığı gibi türkiye için de vizesiz seyahat yol haritası hazırladı. ancak türkiye, bu haritaya geri kabul anlaşması ya da vize muafiyetiyle ilgili olmayan bir çok nokta olduğu gerekçesiyle itiraz etti ve yol haritasını kabul etmeyeceğini açıkladı. bunun üzerine yaklaşık bir buçuk yıl önce müzakereler yeniden başladı.

fakat bu arada türkiye vize muafiyeti için şart koşulan geri kabul anlaşmasını 21 haziran 2012’de parafe etmekle birlikte onaylamadı, yol haritasının gözden geçirilmesini istedi. geri kabul ve vize muafiyetinin paralel süreçler olmasında ısrar etti.

‘meşruhatlı yol haritası’

türkiye, ab ile vize muafiyeti yol haritasını, daha önceki örneklerin aksine birlikte hazırlamayı önerdi. böylece, vize muafiyeti yol haritası, 2013 yılı içerisinde yapılan ortak çalışmalar doğrultusunda, türkiye’nin de hassasiyetleri göz önüne alınarak hazırlandı. bu ab için bir ilk oldu; daha önce vize muafiyeti alan ülkelerde vize muafiyeti, geri kabul anlaşmasının imzalanmasından yaklaşık bir buçuk sene sonra başlarken, türkiye için eş zamanlı olacak.

dışişleri bakanlığı’nın al jazeera’ya verdiği bilgiye göre, bu sayede ab müktesebatına yeni bir kavram sokulmuş oldu; meşruhatlı (bir maddenin açıklanması için yazılanlarla birlikte) yol haritası. bu, avrupa komisyonu’nun vize muafiyeti için çizdiği yol haritasının, türkiye’nin koyduğu şerhlerle birlikte kabul edilmesi anlamına geliyor.

thy kapsam dışı 

bu şerhlerden en önemlisi de, türk hava yolları’nın kapsam dışında bırakılması.

ab ile türkiye arasında uzlaşmaya varılan yol haritasına göre, geri kabul anlaşması, thy ile ab ülkelerine giden yasadışı göçmenlerin, türkiye’ye ve kaynak ülkelere yine thy ile gönderilmesinin önüne geçiyor.

böylece, thy’nin operasyonel kapasitesi kısıtlanmamış oluyor ve thy’nin olası zararları önleniyor. 

kaynak: al jazeera