Karabağ savaşında 1,5 milyon Azeri yaşadığı yerlerden oldu.

çatışmaların şiddetlenmesiyle birlikte on binlerce insan yerinden
oldu. [oleg litvin, wikimedia]

8 eylül’de ayaz mutallibov, azerbaycan cumhurbaşkanı oldu. haydar aliyev, özerk nahçıvan bölgesi meclis sözcüsü oldu. kazak-rus menşeli bir karabağ barış planı, rusya’nın zeleznovodsk kentinde imzalandı.

kasım: üst düzey azeri, rus ve kazak askeri personelini taşıyan helikopterin düşmesiyle barış planı terkedildi. azerbaycan yüksek sovyet meclisi dağlık karabağ’ın özerk statüsünü iptal etti.

aralık: dağlık karabağ meclisi, özerkliğinin iptaline referandumla karşılık verdi ve karabağ ermenileri ağırlıklı olarak azerbaycan’dan ayrılmak için oy kullandı. sscb ise 31 aralık’ta dağıldı.

ocak: dağlık karabağ bağımsızlığını ilan etti. ermenistan da dahil hiçbir ülke bölgenin bağımsızlığını tanımadı. çatışmalar, sscb’nin dağılmasını takip eden dönemde kapsamlı bir savaşa dönüştü.

şubat: karabağ ermeni birlikleri, azerilerin çoğunlukta olduğu hocalı köyünde 25-26 şubat'ta yüzlerce kişiyi öldürdü. iran, ateşkese arabulucu olmaya çalıştı ancak başarısız oldu.

mart: azerbaycan meclisi, cumhurbaşkanı ayaz mutallibov’u hocalı katliamı'na göz yummakla suçladı ve istifa etmeye zorladı. mutallibov'un istifasının ardından avrupa güvenlik ve işbirliği konferansı (eski agit), dağlık karabağ sorununu çözmeye arabulucu olması için 11 üyeli minsk grubu’nu oluşturdu.

mayıs: karabağ ermeni birlikleri, suşa kenti ile birlikte karabağ ve ermenistan’ı birbirine bağlayan laçin koridoru'nu ele geçirdi. eski komünist milletvekillerinin yardımıyla iktidarını ay ortasında geçici olarak tekrar sağlayan azerbaycan cumhurbaşkanı ayaz mutallibov, bu gelişme üzerine nihai olarak rusya’ya kaçmak zorunda kaldı. azerbaycan halk cephesi (axc), ülkede iktidarı devraldı.

haziran - temmuz: azerbaycan, dağlık karabağ’ın kuzeyindeki mardakert’teki (ağdere) ve komşu şaumyan’daki ermenilere saldırı düzenledi. 40 bin ermeni yerlerinden oldu. halk cephesi'nin lideri ebulfez elçibey cumhurbaşkanı oldu. minsk grubu roma’da ilk toplantısını yaptı. 12 haziran’da şaumyan, azeriler tarafından geri alındı. azeriler karabağ’ın kuzeyindeki mardakert’i ise 4 temmuz’da ele geçirdi.

ekim: abd kongresi azerbaycan’a yardımın önünü açan kararı onayladı.

şubat - haziran: ermeni güçleri karşı saldırı düzenleyerek mardakert’i yeniden ele geçirdi. nisan ayında ise kelbecer’i aldı. bu yenilgi azerbaycan’da iktidarın devrilmesine yol açtı. haziran ayında ebulfez elçibey sürgüne gitti. azerbaycanlı isyancı albay suret hüseynov, çıkardığı isyanın ardından haydar aliyev’le anlaşarak başbakan oldu.

temmuz - ağustos: karabağ ermeni birlikleri önce ağdam’ın kontrolünü ele geçirdi, daha sonra iran sınırına doğru güneye ilerleyerek kubatlı, cebrail ve füzuli bölgelerini aldı. 

ağustos - eylül: rusya temsilcisi vladimir kazimirov, kasım başına kadar sürecek geçici bir ateşkese arabuluculuk yaptı. haydar aliyev, rusya devlet başkanı boris yeltsin ile bir araya geldi ve çatışmaya askeri çözüm getirmeyi reddetti.

azerbaycan ve karabağ temsilcileri arasında doğrudan görüşmeler moskova’da gerçekleştirildi.

ekim: haydar aliyev azerbaycan cumhurbaşkanlığı görevine resmen başladı.

azerbaycan, yeni bir saldırı başlatarak ateşkesi ihlal etti. karabağ ermeni güçleri saldırıyı geri püskürttü ve azerbaycan’ın güneybatısındaki zengilan’ı almak için batıya doğru ilerledi. bm güvenlik konseyi, dört ayrı karar alarak çatışmaların sona erdirilmesini ve ermeni güçlerinin geri çekilmesini istedi.

nisan: mardakert ve ağdam’da çatışmalar başladı. bu çatışmalarda karabağ ermeni birlikleri kaybettikleri toprakların bir kısmını geri kazandı.

mayıs: ermenistan, azerbaycan ve dağlık karabağ temsilcileri, rusya öncülüğündeki bağımsız devletler topluluğu zirvesinde bişkek protokolünü imzaladı. 12 mayıs’ta resmi olmayan ateşkes ilan edildi.

temmuz: ermeni ve azeri savunma bakanları ile dağlık karabağ savunma ordusu başkumandanı'nın imzalarıyla, mayıs'ta üzerinde anlaşılan ateşkes yürürlüğe girdi.

ağustos: ermeni, azeri ve dağlık karabağlı temsilciler, moskova’da barış anlaşması üzerinde görüşmek için bir araya geldi.

eylül - ekim: azerbaycan, azeri-çırag-güneşli petrol sahasını yabancı şirketlere açmak için anlaşma imzaladı.

aliyev'e darbe girişiminde bulunmakla suçlanan hüseynov ülkeyi terketti.

kasım - aralık: azerbaycan, karabağ azerilerinin sürece dahil olmasını talep etti ve barış sürecinin avrupa güvenlik ve işbirliği teşkilatı (agit) aracılığında sürmesini istedi.

budapeşte’deki agit zirvesinde rusya ve isveç, minsk grubu'nun eş başkanları oldu. robert koçaryan ise dağlık karabağ meclisi tarafından dağlık karabağ cumhuriyeti’nin de facto başkanı ilan edildi.

mart: azerbaycan özel amaçlı polis birliği'nin başındaki albay ruşen cevadov'un darbe girişimi başarısız oldu. türkiye cumhurbaşkanı süleyman demirel'in girişimiyle müzakereye davet edilen cevadov, aliyev ile görüşmek üzere yoldayken, cumhurbaşkanı'na bağlı milislerin saldırısına uğrayarak yaralandı ve kaldırıldığı hastanede öldü.

nisan: finlandiya, minsk grubu eş başkanı olarak isveç’in yerine geçti.

mayıs - haziran: moskova’da mayıs ortasında yapılan görüşmelerin yeni turu başarısız oldu. azerbaycan, dağlık karabağ’daki ermeni ve azeri topluluklarının silahlı taraflar olarak sürece katılmalarını, ancak siyasi taraflar olarak tanınmamalarını istedi. ermenistan ise talebi reddetti.

ocak - mart: moskova’daki görüşmelerde çok az ilerleme kaydedilebildi. taraflar agit, rusya ve abd’nin yeni önerilerini reddetti.

eylül: ter-petrosyan, ermenistan’daki tartışmalı seçimlerden oyların yüzde 51’ini alarak 23 eylül'de cumhurbaşkanı olarak çıktı. seçim protestolarının ardından olağanüstü hal ilan edildi.

kasım: robert koçaryan, ayın 24'ündeki seçimlerle dağlık karabağ’ın de facto başkanı seçildi.

aralık: lizbon’daki agit zirvesinde azerbaycan’ın toprak bütünlüğünü destekleyen bir bildiri yayınlandı. ermenistan, bildirinin sonuç metnine alınmasına engel oldu ve ek olarak dahil ettirdi. ülkenin bildiriye yanıtı ise ikinci bir ek olarak sonuç metninde yer aldı.

ocak - şubat: fransa, finlandiya’nın ardından 1 ocak’ta minsk grubu eş başkanlığa geldi. azerbaycan’ın memnuniyetsizliği nedeniyle abd, 14 şubat’ta üçüncü eş başkan oldu.

mart: robert koçaryan, ermenistan başbakanı seçildi.

mayıs: minsk grubu, yeni bir barış önerisi sundu.

haziran - temmuz: temmuz sonunda azerbaycan cumhurbaşkanı aliyev, abd’yi ziyaret etti. ziyaret sırasında bill clinton ile yatırım anlaşmaları imzaladı. aliyev, gizili barış önerilerini açığa çıkararak, ermenistan’ın işgal edilmiş topraklardan aşamalı şekilde çıkmasını ve ilk etapta laçin’in kontrolünün dağlık karabağ’da kalmasını kabul ettiğini söyledi.

ağustos: dağlık karabağ, mayıs ayında önerilen barış planını reddetti.

eylül: arkadi gukasyan, azerbaycan ve rusya tarafından kınanan dağlık karabağ başkanlık seçimlerini kazandı. minsk grubu, önceki planın başarısızlığa uğramasının ardından ‘step-by-step’ (adım adım) barış önerisini getirdi. ermenistan cumhurbaşkanı ter-petrosyan, yeni yaklaşımı onayladı ve uzlaşı yapılması gerekliliğini vurguladı. bu durum hükümet içinde bölünmelere neden oldu. muhalifler protesto gösterileri düzenledi.

ekim - kasım: ermenistan ve azerbaycan, agit’in son barış planını daha ileri seviyedeki müzakerelerin başlangıcı olarak kabul etti. dağlık karabağ ise ‘step-by-step’ önerisiyle ilgili güvenlik kaygılarını dile getirdi; 'package' (paket) halinde bir yaklaşım istedi. gukasyan, azerbaycan’la konfederatif bir ilişkinin ele alınabilir olduğunu, ancak bölgeyi bakü’ye bağlayacak herhangi bir önerinin söz konusu olmayacağını söyledi.

aralık: danimarka’nın başkenti kopenhag’da yapılan agit toplantısında dağlık karabağ’ın görüşmelerde üçüncü taraf olma isteği reddedildi. ‘step-by-step’ önerisi tartışıldı ve reddedildi.

ocak - şubat: ermenistan ulusal güvenlik konseyi toplantısında robert koçaryan, vazgen sarkisyan ve serj sarkisyan, minsk grubu önerisini reddetmek için cumhurbaşkanı levon ter-petrosyan’a karşı cephe oluşturdu. ter-petrosyan 3 ocak’ta istifa etti.

mart: uluslararası gözlemciler tarafından eleştirilen ermenistan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde koçaryan, ikinci turun galibi oldu.

ekim: azerbaycan’da haydar aliyev tekrar cumhurbaşkanı seçildi.

kasım: minsk grubu’nun ortak devlet önerisi azerbaycan tarafından reddedildi.

nisan: cumhurbaşkanı aliyev ve mevkidaşı koçaryan, washington’da nato’nun kuruluşunun 50. yıldönümü toplantılarına katıldı. bu, iki liderin 1993’ten sonraki ilk buluşmaları oldu. bu tarihten sonra iki yıl boyunca sık sık bir araya geldiler.

mayıs - haziran: vazgen sarkisyan’ın liderliğindeki cumhuriyetçi parti’nin ve demirciyan’ın ermenistan halk partisi’nin aralarında olduğu birlik bloğu, meclis seçimlerini kazandı. sarkisyan 11 haziran’da başbakan olarak atandı.

ekim: aliyev ve koçaryan, nahçıvan-ermenistan sınırında buluştu. iki lider, eski bir abd önerisi olan ve toprak değişimini öngören ‘goble planı’nı canlandırmak için görüştü. bu görüşme, aliyev’in etrafındaki kimi üst düzey yetkililerin istifalarına neden oldu. buluşma ayrıca ermenistan’da da çok tartışıldı.

27 ekim’de silahlı bir kişi ermenistan meclisi’ne saldırdı ve üst düzey sekiz yetkiliyi öldürdü. hayatını kaybedenler arasında yeni siyasi elitin merkezinde olan başbakan vazgen sarkisyan ve sözcü karen demirciyan da vardı.

aralık: savaş dönemi komutanı samvel babayan, dağlık karabağ silahlı kuvvetleri genelkurmay başkanlığı'ndan azledildi.

mart: dağlık karabağ başkanı gukasyan, stepanakert’te bir suikastta ciddi şekilde yaralandı. dağlık karabağ eski genel kurmay başkanı samvel babayan olayın ardından tutuklandı.

dışişleri bakanı vartan oskanyan, ermenistan’ın iç sorunlarını kabul etti. ekim katliamı dağlık karabağ müzakerelerini neredeyse kapanma noktasına getirdi.

haziran: dağlık karabağ'da, sonuçları dışarıda tanınmayan meclis seçimi yapıldı.

eylül: koçaryan ve aliyev, bm milenyum zirvesi için new york’ta bir araya geldi. iki lider, 1999’da başlayan diyaloğun önemini teyit ettiler.

ocak - mart: azerbaycan ve ermenistan avrupa konseyi’nin tam üyesi oldu. aliyev ve koçaryan, ocak ayında ve takiben 4-5 mart’ta paris’te bir araya geldi. şubat ayında ise agit’in eski barış planları, ermenistan ve azerbaycan basınına sızdı.

nisan - temmuz: aliyev ve koçaryan’ın katıldığı barış görüşmeleri abd'nin florida eyaleti'ndeki key west'te yapıldı. gözlemcilere göre görüşmeler paris’te mart ayında kararlaştırılan prensipler temelinde yürütüldü. iki cumhurbaşkanının da iyimser görünmesine rağmen gizli öneriler azerbaycan ve ermenistan siyasi elitinden destek görmedi.

eylül - kasım: nisan ayı sonrası süreçte barış görüşmelerinde yaşanan yavaşlamanın ardından minsk grubu eş başkanları erivan ve bakü’yü ziyaret etti, ancak key west’te ulaşılan genel genel çerçeveli anlaşmanın onaylanması konusunda yeterli desteği alamadı. umulanın aksine, cumhurbaşkanı aliyev ve mevkidaşı koçaryan, 30 kasım’da bağımsız devletler topluluğu toplantısında yüz yüze bir görüşme yapmadı.

abd başkanı george w. bush, azerbaycan’ın 'terörle mücadele'de yaptığı işbirliğinin karşılığı olarak, bu ülkeye yardımı kısıtlayan düzenlemeyi kaldırdı. 

ocak - mart: minsk grubu eş başkanları bakü ve erivan’ı ziyaret ederek 'barış sürecini canlandıracak yeni fikirleri' görüştü.

mayıs - ağustos: ermenistan ve azerbaycan dışişleri bakan yardımcıları prag’da minsk grubu’nun arabuluculuğunda bir araya geldi.

12 ağustos’ta arkadi gukasyan dağlık karabağ’ın de facto başkanı olarak yeniden seçildi.

24 ağustos’ta azerbaycan’da referandumla anayasaya önemli eklemeler yapıldı. buna göre olağanüstü durumlarda cumhurbaşkanının yetkilerinin meclis sözcüsü yerine başbakana devredilmesi yüzde 97 ile kabul edildi.

eylül: bakü-tiflis-ceyhan boru hattının inşasına başlandı.

ocak: avrupa konseyi genel sekreteri walter schwimmer, azerbaycan ve ermenistan’ın "etnik olarak uyumsuz" olduklarını ve aynı devlet içinde yaşayamayacaklarını söyleyen koçaryan’ı eleştirdi.

şubat: ermenistan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunda 250’den fazla muhalif aktivist, destekçi ve gözlemci gözaltına alındı.

mart: koçaryan, ermenistan cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci turunda oyların yüzde 60’ını alarak yeniden seçildi.

nisan: ermenistan anayasa mahkemesi, seçim sonuçlarının kabul edileceğini açıkladı, ancak hükümetin bir yıl içinde koçaryan’a yönelik güvenoylaması referandumu yapmasını istedi. koçaryan ise bunu reddetti.

mayıs: ermenistan’da meclis seçimlerinde cumhurbaşkanını destekleyen koalisyon (cumhuriyetçi parti, ermenistan devrim federasyonu, orinats yerkir) zafer elde etti.

temmuz - ağustos: ermenistan ve azerbaycan savunma bakanları serj sarkisyan ve sefer abiyev, iki ülkenin sınırında 8 temmuz’da bir araya gelerek iki ülke silahlı güçleri arasında gerilimi azaltma kararı aldı. 9 temmuz’da azerbaycan cumhurbaşkanı haydar aliyev, türkiye’de hastaneye kaldırıldı. aliyev, ağustos'ta abd’nin cleveland kentine sevk edildi. 4 ağustos’ta azerbaycan meclisi haydar aliyev’in oğlu ilham aliyev’i başbakanlığa atadı.

ekim: ilham aliyev, oyların yüzde 80’ini alarak azerbaycan cumhurbaşkanı seçildi. muhalefet adayı isa kamber’in destekçileri, bakü’de polisle çatıştı. göstericiler, seçimlere hile karıştığını savunuyordu.

aralık: haydar aliyev öldü.

1999’da ermeni meclisi'ne düzenlenen saldırının sorumluları üç yıl süren yargı sürecinin ardından ceza aldı.

ocak: cumhurbaşkanı ilham aliyev paris’te, azerbaycan’ın hiçbir zaman karabağ’ın bağımsızlığını veya ermenistan’la birleşmesini kabul etmeyeceğini söyledi. ermenistan dışişleri bakanı oskanyan, dağlık karabağ civarında ermenistan kontrolündeki azeri topraklarının geri verilmesi karşılığında azerbaycan’ın ermenistan’a uyguladığı ekonomik ambargonun kaldırılması teklifini reddetti.

şubat: avrupa parlamentosu güney kafkasya raportörü per gahrton, ermenistan kontrolündeki dağlık karabağ civarındaki toprakların geri verilmesi karşılığında, azerbaycan'ın ermenistan’a karşı uyguladığı ekonomik ambargonun kaldırılması çağrısı yaptı. avrupa parlamentosu çağrıyı desteklemedi.

nato eğitim programına katılan ermeni teğmen gurgen margaryan, macaristan’da azerbaycanlı teğmen ramil seferov tarafından baltayla öldürüldü.

mart: ermenistan anayasa mahkemesi'nin koçaryan için talep ettiği cumhurbaşkanlığı güvenoyu referandumunun yapılması için sesler yükseldi, muhalif eylemler arttı.

nisan: yeni seçilen azerbaycan dışişleri bakanı elmar memedyarov, ermeni mevkidaşı oskanyan ile prag’da 16 nisan’da bir araya geldi. ‘prag süreci’ olarak anılan görüşme dizisi başladı.

talep edilen güvenoyu referandumunun gerçekleşmemesi sonucu erivan’da, koçaryan karşıtı muhalif gösteriler düzenlendi. göstericiler 13 nisan gecesi güç kullanılarak dağıtıldı.

mayıs: avrupa birliği, güney kafkasya'daki rolünü arttırma niyetiyle 'avrupa komşuluk politikası'nı azerbaycan, ermenistan ve gürcistan’ı kapsayacak bir şekilde genişletti.

temmuz: erivan’da bir basın toplantısında minsk grubu arabulucuları, uzlaşıya varmanın azerbaycan ile ermenistan’ın sorumluluğunda olduğunu söyleyerek, taraflara yeni bir öneri getirmeyeceklerini belirttiler.

ağustos: dağlık karabağ’da yapılan ve dış dünyada tanınmayan yerel seçimlerde muhalif 88 hareketi partisi, stepanakert’te büyük bir başarı elde ederek belediye başkanlığını kazandı.

eylül: ateşkesin 11. yıldönümünde temas hattında ihlaller yaşandı, taraflar birbirini suçladı. aliyev ve koçaryan 15 eylül’de kazakistan’ın başkenti astana’da rusya lideri vladimir putin’le bir araya geldi.

nato, ermenistan ordu mensuplarının vize talebi reddedilince azerbaycan’da planlanan askeri tatbikatı iptal etti.

ekim - kasım: avrupa konseyi parlamenterler meclisi, ermenistan’ın demokrasi sicilini eleştiren bir karar aldı.

azerbaycan, bm genel kurulu’nun ermenistan’ın işgal altındaki topraklara yerleşimler kurduğunu tanımasını istedi.

aralık: ermeni devrim federasyonu, örgütün kabinedeki tek bakanı armen sarkisyan’ı azlettiği için dağlık karabağ cumhurbaşkanı gukasyan’dan desteğini çekti.

ocak: avrupa konseyi parlamenterler meclisi, ermenistan’ın azerbaycan topraklarını işgalini eleştiren bir karar aldı ve metinde ‘etnik temizlik’ sözlerini kullandı.

şubat: agit yetkilileri ilk kez ermenistan kontrolündeki azerbaycan topraklarına gitti. grup, ermeni hükümetinin bölgedeki ermeni yerleşim faaliyetlerine doğrudan etkisinin bulunmadığı kararına vardı, ancak dağlık karabağ hükümetinin özellikle laçin ve mardakert’in doğusundaki yerleşim faaliyetleriyle doğrudan ilişkisini buldu.

nisan: oskanyan ve memedyarov, londra’da minsk grubu eş başkanlarıyla ayrı ayrı görüştü. temas hattında ateşkes ihlalleri arttı.

mayıs: cumhurbaşkanı aliyev ve mevkidaşı koçaryan, varşova’daki avrupa konseyi zirvesinde ermenistan'ın işgal altındaki topraklardan çekilmesini ve dışişleri bakanları arasında görüşmelerin sürdürülmesini görüştü.

bakü-tiflis-ceyhan petrol boru hattı açıldı.

haziran: tanınmayan dağlık karabağ'ın de facto başkanı arkadi gukasyan’a yakın partiler oyların neredeyse üçte ikisini alarak meclis seçimlerinde sürpriz bir zafer elde etti.

oskanyan ve memedyarov paris’te bir araya geldi. oskanyan basın açıklamasında taraflar arasında ‘ortak zemine' yakın olunduğunu vurguladı. 14 haziran’da azerbaycan dışişleri bakanlığı, karabağ ermenileri ile karabağ azerileri arasında diyalog kurulması çağrısını destekledi.

temmuz: kaynağı açıklanmayan bazı ermeni kaynakları, dağlık karabağ’nın gelecekteki statüsüyle ilgili referandum yapılması konusunda azerbaycan'la anlaşmanın yakın olduğunu söyledi. azerbaycan dışişleri bakanlığı bunu hızla yalanladı.

ağustos: azerbaycan askeri savcısı hocalı’da 1992’de meydana gelen ölümlere yönelik soruşturmayı yeniden başlattı.

azerbaycan başsavcısı, bir gençlik hareketi liderini darbe girişiminde bulunma ve bunun için ermeni güvenlik güçlerinden para alma iddialarıyla tutuklarken, ülkede yaklaşan meclis seçimleri öncesi gerilim yükseldi.

koçaryan ve aliyev, rusya’nın kazan kentinde 27 ağustos’ta bir araya geldi. toplantı pozitif olarak değerlendirildi, ancak ayrıntı verilmedi. oskanyan ve memedyarov arasında yeni yaklaşımların görüşüldüğü söylentileri yayıldı. bunların minsk grubu tarafından önerilen farklı yaklaşımların (‘package’ ve ‘step by step’) birleşimi olduğu ve ermeni kuvvetlerinin işgal edilen topraklardan çekilmesi ile karabağ'ın gelecekteki statüsünü belirlemek üzere referanduma gidilmesini içerdiği öne sürüldü.

ekim: uluslararası kriz grubu, ‘dağlık karabağ: barış için bir plan’ raporunu yayımladı. (planın orijinal ingilizce metni)

kasım: aliyev, şartlarının iyileştirileceğine dair söz vermesine karşın, azerbaycan meclis seçimleri çok eleştirildi. yeni azerbaycan partisi ve rejim destekçisi ‘bağımsızlık’ grubu milli meclis'te çoğunluğu elde etti. yapılan protesto gösterileri rejime karşı tehdit niteliği oluşturmazken, aliyev'e karşı uzun vadede güven duygusu sarsıldı.

aralık: ayın 4'ünde dışişleri bakanları oskanyan ve memedyarov, slovenya’nın başkenti ljubljana’daki agit dışişleri bakanları toplantısı sırasında eş başkanlarla gayrıresmi bir araya geldi.

2006

ocak: ermenistan ve azerbaycan dışişleri bakanları, fransa’da yapılacak ve iki ülkenin cumhurbaşkanlarının katılacağı zirve öncesinde londra’da bir araya gelerek gelecekteki girişimler öncesinde prensipler belirledi.

şubat: koçaryan ve aliyev arasında paris’te yapılan zirve başarısız oldu.

haziran: bükreş’teki ermenistan-azerbaycan zirvesi, anlaşmaya varılmadan sona erdi.

2007

ocak: uluslararası arabulucular bakü, erivan ve stepanakert’te yapılacak görüşmeler öncesinde bölgeyi ziyaret etti. ziyaretin ardından temkinli ve olumlu bir bildiri yayımladılar.

mayıs: ermenistan’da meclis seçimleri yapıldı.

temmuz: eski güvenlik şefi bako sahakyan, dağlık karabağ'ın yeni lideri olmak için seçimleri kazandı. toplam 10 yıllık süreçte iki dönem başkanlık yapan gukasyan yerini bahakyan'a bıraktı.

2008

şubat: ermenistan başbakanı serj sarkisyan, levon ter-petrosyan’ı geride bırakarak cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazandı.

mart: binlerce kişi seçim sonuçlarını, hile karıştığı gerekçesiyle protesto etti. hükümet, olağanüstü hal ilan etti ve muhalif aktivistleri tutukladı.

ekim: azerbaycan’da ilham aliyev tartışmalı seçimlerde zafer elde ederek ikinci dönem cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturmaya hak kazandı.

kasım: sarkisyan ve aliyev, rusya’da bir araya gelerek, dağlık karabağ sorunu'nu çözmek için çabaları derinleştireceklerine dair bir bildiri yayınladı. ancak bildiride ne statü konusuna, ne de sorunun hangi yolla çözüleceğine değinildi.

2009

ocak: azerbaycan cumhurbaşkanı ilham aliyev, dağlık karabağ’ı güç kullanarak alma tehdidinde bulundu. ülkenin ermenistan’la her an girilecek tam teşekküllü bir savaşa hazır olması çağrısı yaptı.

mayıs: aliyev ve sarkisyan prag zirvesi'nde bir araya geldi. taraflar barış görüşmelerinde kaydadeğer ilerleme sağladıklarını söylediler. agit minsk grubu eş başkanlarından abd’li matthew bryza, mediamax ajansına verdiği röportajda karabağ ve diğer toprakların azerbaycan’a geri döneceğini söylediği iddialarını reddetti. bryza, minsk grubu önerilerine göre "topraklar azerbaycan’a iade edilecek, ancak dağlık karabağ da yeni bir statü kazanacak. bu statünün nasıl olacağı da müzakerelerle belirlenecek" dedi.

temmuz: ilham aliyev, rusya devlet televizyonuna yaptığı açıklamada dağlık karabağ civarında ermenistan işgalindeki topraklardan askerlerin çekilmesi konusunda erivan ile uzlaşıya varıldığını söyledi. aliyev, her ne kadar dağlık karabağ’ın özel bir statüsünün bulunması gerektiğini teslim etseler de, bunun ‘bağımsız bir devlet’ olmasını asla kabul etmeyeceklerini ise yineledi.

kasım: münih zirvesi öncesinde ilham aliyev, “bu zirveden de sonuçsuz ayrılınır ise o zaman başka seçeneğimiz kalmayacak. kendi topraklarımızı askeri yöntemlerle kurtarma hakkına sahibiz” dedi.

türkiye’deki hürriyet gazetesine göre münih zirvesi'nde ermenistan, dağlık karabağ civarında işgal ettiği beş bölgeden çekilmeyi ve bölgenin statüsüyle ilgili müzakereleri sürdürmeyi kabul etti. habere göre ermenistan, ana kara ile koridor oluşturan kelbecer ve laçin’den de, bu bölgelerin statüsünün tanımlanmasının ardından asker çekmeyi kabul ettiğini söyledi.

2010

mart: azerbaycan dışişleri bakanı memedyarov, ermenistan'ın dağlık karabağ civarındaki yedi bölgeden geri çekilmeyi kabul ettiğini söyledi, ancak bu iddia ermenistan dışişleri bakanlığı tarafından yalanladı. buna ek olarak azerbaycanlı yetkilikler, erivan’ın dağlık karabağ civarındaki topraklardan çekilmek için zamana ihtiyacı olduğunu söylediğini öne sürdü.

ermenistan cumhurbaşkanı sarkisyan, suriye'deki vatan gazetesine yaptığı açıklamada, dağlık karabağ’ı çevreleyen toprakları azerbaycan’a iade etmelerinin tek koşulunun karabağ’a kendi geleceğini tayin etme şansı verilmesi olduğunu söyledi. sarkisyan, bu durumda bile laçin koridoru'nu ellerinde tutacaklarını vurguladı.

DOSYA - KAFKASYA'NIN AÇIK HESABI: DAĞLIK KARABAĞ

haziran: aliyev, sarkisyan ve dimitri medvedev, st. petersburg’da bir araya geldi. bu görüşmelerden bir gün sonra temas hattında açılan ateşte dört ermeni iki azerbaycanlı asker öldü. bu olay, son iki yıldaki en önemli ateşkes ihlali oldu. taraflar saldırıyla ilgili birbirini suçladı. iran’ın ermenistan büyükelçisi uluslararası barış gücü içerisinde abd barış gücü askerlerinin karabağ’a konuşlanması fikrine karşı çıktı. iran, abd’nin özellikle iran’a sınırı olan füzuli’de asker konuşlandırmayı istediğini öne sürdü.

temmuz: azerbaycan dışişleri bakanlığı sözcüsü elhan poluhov, rusya’nın sorunu çözmekte üstlendiği önemli role karşın barış önerisi sunma işinin yalnızca agit minsk grubu'na ait olduğunu söyledi.

hillary clinton’ın bakü ziyaretinden üç gün sonra aliyev ermenistan’a, "kendi geleceği ve güvenliği için işgal ettiği topraklardan çekilmesi için bu son şansı" dedi.

2011

temmuz: cumhurbaşkanı aliyev ve mevkidaşı sarkisyan ile rusya federasyonu devlet başkanı dimitri medvedev, madrid prensipleri'nin üzerinden geçmek için kazan'da bir araya geldi. ancak ermenistan tarafının ilk olarak, dağlık karabağ'ın nihai yasal statüsünü belirlemek için bir mekanizma oluşturulması yönünde ısrarı ile laçin ve kelbecer'den çekilmeyi reddetmesi sonucunda görüşmeler başarısız oldu.

2012

haziran: azerbaycan-ermenistan sınırında çıkan çatışmada her iki taraftan toplam ona yakın asker hayatını kaybetti.

eylül: macaristan’da ermeni subay gurgen margaryan'ı baltayla öldürdüğü gerekçesiyle ömür boyu hapse mahkum edilen azerbaycanlı subay ramil seferov ülkesine iade edildi. karar ermenistan-macaristan ilişkilerini olmusuz etkilerken, seferov ülkesinde kahraman gibi karşılandı.

kasım: ilham aliyev, dağlık karabağ bölgesi için "zafer günü yakın" dedi. savunma bakanlığı basın sözcüsü albay eldar sabiroğlu ise yaptığı açıklamada, azerbaycan ordusu'nun ermenistan'ın stratejik hedeflerini birkaç dakikada vurabilecek güçte olduğunu söyledi.

2013

kasım: azerbaycan cumhurbaşkanı ilham aliyev ve ermenistan cumhurbaşkanı serj sarkisyan avusturya’nın başkenti viyana’da görüştü.

2014

ocak: azerbaycan dışişleri bakanı elmar memedyarov ile ermenistan dışişleri bakanı edward nalbandyan 24 ocak 2014'te paris'te bir araya geldi. görüşmenin ana gündem maddesi dağlık karabağ oldu.

kaynaklar: al jazeera