2008 yılından itibaren ermenistan'ı yöneten cumhurbaşkanı serj sarkisyan, 30 haziran 1954 tarihinde, sovyetler birliği'nin parçası konumundaki azerbaycan'a bağlı dağlık karabağ otonom yönetimi'nin başkenti stepanakert’te (azerice ismi hankendi) dünyaya geldi.

1971’de yine sovyetler birliği'nin cumhuriyetlerinden biri olan ermenistan'a giden sarkisyan, erivan devlet üniversitesi’ne kaydını yaptırdı. 1971-72 yıllarında sovyet ordusunda görev yaptı. 

1979’da erivan üniversitesi filoloji bölümü'nden mezun olmasının ardından aynı yıl stepanakert komünist partisi gençlik komitesi'nin başkanlığını üstlendi. daha sonra stepanakert kent komitesi propaganda masası'nda önce 2. sekreter, ardından da '1. sekreter' olarak çalıştı. 

sarkisyan'ın tüm bu makamlardaki deneyim ve performansı, dönemin dağlık karabağ bölge komitesi birinci sekreteri genrikh poghosyan’ın yardımcılığına getirilmesiyle ödüllendirildi.

komutanlıktan cumhurbaşkanlığına

azerbaycan ile ermenistan arasında dağlık karabağ'ın statüsüne dair 80'lerin ortasında yoğunlaşan anlaşmazlık, sovyet otoritesi zayıfladıkça büyük bir gerilime dönüştü. bu yıllarda sarkisyan, bölgede yaşayan ermeniler tarafından oluşturulan 'dağlık karabağ cumhuriyeti' savunma kuvvetleri komitesi başkanı olarak vazifelendirildi. 1990'da ise ermenistan yüksek konseyi’ne seçildi.

1991'de sovyetler birliği'nin dağılıp her iki ülkenin de bağımsızlıklarına kavuşmasının akabinde azerbaycan ile ermenistan arasında dağlık karabağ savaşı (1992-94) patlak verdi. ermenistan'ın dağlık karabağ'ı işgal etmesiyle sonuçlanan savaş sırasında azeri güçlerine karşı birçok çarpışmayı organize eden sarkisyan, dağlık karabağ ve ermenistan ordularının kurucu isimlerinden biri sayılır.

1993'te ermenistan savunma bakanlığı koltuğuna oturan sarkisyan, 1995’te ermenistan devlet güvenlik dairesi başkanı ve 1996’da ulusal güvenlik bakanı oldu. 1998'de ermenistan'ın başına robert koçaryan'ın gelmesi, sarkisyan'ın kariyerinde de dönüm noktası teşkil etti. 

1999 yılında ermenistan genelkurmay başkanlığı koltuğuna oturan sarkisyan, sonrasında yeniden sivil hayata döndü. ulusal güvenlik konseyi sekreterliği ve savunma bakanlığı görevlerini yürüttü. 

ülkede sivil siyasetin en önemli aktörlerinden biri olan muhafazakâr eğilimli ermenistan cumhuriyetçi partisi'ne (hhk) üye oldu. temmuz 2006'da hhk konsey başkanı seçilen sarkisyan, nisan 2007'de koçaryan tarafından ermenistan başbakanı olarak atandı.

partinin kasım 2007'de düzenlenen 11. olağan kongresi'nde hhk genel başkanı seçildi ve şubat 2008'de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday oldu.

koçaryan'ın desteğini arkasına alan sarkisyan, güçlü rakibi levon ter petrosyan karşısında ilk turda oyların yüzde 52,9’unu alarak ermenistan cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturdu. 

sarkisyan'ın liderliği oldukça zorlu başladı. bağımsız ermenistan'ın ilk lideri ve koçaryan'ın selefi olan petrosyan'ın taraftarları, seçimlere hile karıştırıldığı gerekçesiyle sokaklara döküldü. protestolar ancak avrupa güvenlik ve işbirliği teşikilatı'nın (agit/osce), seçimlerin uluslararası kriterleri büyük ölçüde karşıladığını açıklaması üzerine yatıştı.

DOSYA - KAFKASYA'NIN AÇIK HESABI: DAĞLIK KARABAĞ

tartışmalı dış politikası

sarkisyan, dağlık karabağ meselesinin çözümü için agit minsk grubu'nun koordinasyonu çerçevesinde azerbaycan cumhurbaşkanı ilham aliyev ile görüşmeler yaptı. yine dağlık karabağ sorunu nedeniyle ülkesiyle diplomatik ilişkileri kesen türkiye ile yakınlaşmak için girişimlerde bulundu.

ermenistan'ın dağlık karabağ'ı işgal etmesi üzerine türkiye, bu ülke ile arasındaki sınırı 1993'te kapatmıştı. iki ülkenin ilişkileri normalleştirmek için 2008'de başlattıkları müzakereler neticesinde tarihi nitelikte bir protokol üzerinde uzlaşmaya varıldı.

türkiye dışişleri bakanı ahmet davutoğlu ile ermeni mevkidaşı edward nalbandyan tarafından 10 ekim 2009'da isviçre'nin zürih kentinde, 'türkiye cumhuriyeti ile ermenistan cumhuriyeti arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasına dair protokol' imzalandı.

uluslararası planda büyük yankı uyandıran protokolün yürürlüğe girmesi, her iki ülkenin parlamentolarında onaylanmasına bağlıydı. fakat protokol, dağlık karabağ sorunu'nun çözümünü şart koşmaması nedeniyle türkiye kamuoyu ve azerbaycan yönetiminin; 'anadolu'da yaşayan ermenilere 1915'te soykırım yapıldığı' iddiasının türkiye tarafından tanınmasını içermediği için de ermenistan kamuoyu ve ermeni diasporasının büyük tepkisini çekti. dolayısıyla ne türkiye ne de ermenistan parlamentosunda onaylanan protokol rafa kaldırıldı.

güney kafkasyalı bir ermeni olan sarkisyan, yönetiminin başlangıcında ankara ile ilişkilerin önkoşulsuz normalleşmesi ve 1915 olaylarının 'soykırım' olarak kabul edilmesi yönündeki 'erivan'ın klasik türkiye politikası' doğrultusunda hareket edeceğini belirtmişti.

2009’da türkiye ile imzalanan protokolde, 1915 olaylarının tarihçilerden oluşacak bir komisyon tarafından araştırılması şeklinde bir madde yer alması, milliyetçi ermeniler ile büyük ölçüde 1915'te anadolu'yu terk eden ermenilerin neslinden oluşan ermeni diasporasının sarkisyan'ı ağır şekilde eleştirmesine yol açtı.

bm genel kurulu’na ilk kez 25 eylül 2008’de hitap eden sarkisyan, konuşmasında rusya ile gürcistan arasında 2008'de güney osetya bölgesinin statüsünden kaynaklanan çatışmaya gönderme yapmıştı.

bm’nin (dağlık karabağ da dahil olmak üzere) dünyadaki silahlı çatışma içeren sorunlara barışçıl çözüm bulunması için çaba göstermesini isteyen sarkisyan, aynı zamanda azerbaycan ordusunun güney kafkasya’da sorunlara neden olabilecek tehditler ve savaş retoriğiyle yapılandığını söyleyerek azeri yönetimini suçlamıştı.

cumhurbaşkanlığında ikinci dönemi

serj sarkisyan, 18 şubat 2013'te düzenlenen cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ilk turunda, tıpkı 2008'de olduğu gibi, yüzde ellinin üzerinde oy alarak koltuğunu korudu.

ermenistan merkez seçim kurulu tarafından ilan edilen resmi sonuçlara göre sarkisyan'ın oy oranı % 59'a ulaşırken, en yakın rakibi ve miras partisi genel başkanı raffi hovanisyan'ın oy oranı yüzde 37'de kaldı.

petrosyan döneminde ermenistan dışişleri bakanı olarak görev yapan hovanisyan, seçimlere hile karıştırıldığını öne sürdü ve sarkisyan yenilgiyi kabul edene kadar itirazlarını sürdüreceklerini açıkladı.

agit'e bağlı seçim gözlemcilerinin, iktidarın seçimlerde devlet kaynaklarını kötüye kullandığına dair kaygılarını kamuoyuyla paylaşması, hovanisyan'ın iddialarını kuvvetlendiren veriler olarak değerlendirildi.

diğer yandan abd dışişleri bakanlığı'nın açıklamasında, ermenistan'daki seçim sürecinde ciddi ihlâllere rastlandığının belirtilmesi, sarkisyan'ın zaferinin meşruiyetini uluslararası planda biraz daha tartışılır hale getirdi.

kaynak: al jazeera ve ajanslar