bir ay önce batının islamlaşmasına karşı vatansever avrupalılar (pegida) hareketinin başlattığı yürüyüşler manşetlerden inmiyordu. 20 ekim günü 350 kişinin katılımıyla dresden'de başlayan gösteriler 5 ocak'ta 18 bin, 12 ocak'ta da 25 bin kişi topladı. 12 ocak'taki gösteri fransa'daki saldırıların hemen ertesinde düzenlendiğinden büyük katılım sağlanmıştı. o gün pegida'nın en büyük gösterisini takip ederken, dresden'in ikiye bölündüğünü, sessiz sedasız, bir bayraklar konvoyu halinde şehri ortasından yarıp giden kalabalığın avrupa'daki tüm göçmenlere korku saldığını gözlemlemiştik. o yürüyüş, 2-3 bin pegida karşıtının cılız 'naziler dışarı' sloganları eşliğinde kararlı bir yürüyüştü. almanlar tıpkı 1977'de neonazi de olsalar gösteri yapma hakkını savunan amerikan sivil özgürlükler birliği'nin (aclu)  başına gelen paradoskla karşı karşıyaydı. pegidacıların arasında neonaziler de bulunduğundan ifade özgürlüğü ile nefret söyleminin yasaklanması arasında sıkışıp kaldılar. sonuçta tarih ne kadar şiddet dolu olursa olsun fikirler özgür olmalıydı. pegida karşıtı gösterilere katılım daha fazla oldu. resmi makamlar pegida'nın sadece bir gösterisini iptal etti. o da liderlerine tehdit olduğunu açıkladıkları için.

Pegida lideri Bachmann Hitler pozundan sonra istifa etti ama 23 Şubat'ta harekete geri döndü.

hitler pozlu lider geri döndü

peki ne oldu? pegida'ya destek zamanla azaldı. kürsüden 'göçmen karşıtı' söylemlerine devam edip bir yandan da müslümanları da kendi gösterilerine davet eden pegida lideri lutz bachman'ın kendisini hitler'e benzettiği fotoğraflar 21 ocak'ta ortalığa saçıldı. bachmann apar topar liderlikten çekildi. ardından gösterilere ara verildi.  9 şubat'ta uzun aradan sonra düzenlenen ilk göstriye sadece 2 bin kişi katıldı. çünkü işsizlik, siyasi rahatsızlıklar ve toplumun bir çok katmanında görülebilecek sorunlar nedeniyle gelen ılımlı grup pegida'yı terketti. hareketin bu desteği şimdilik kaybetmesinin nedenlerini pegida konusunda en kapsamlı raporu hazırlayan prof. dr. hans vorlaender ile konuştuk. 

Prof. Dr. Hans Vorlaender, Dresden Teknik Üniversitesi'nde Siyaset Bilimi dersleri veriyor.

[[Fotoğraf: Dresden Teknik Üniversitesi]]

1993’ten beri dresden’de yaşıyorsunuz. daha önce pegida benzeri bir hareket gördünüz mü?

hayır. daha önce sosyal hareketler, çevreyle ilgili protestolar, 1998’de farklı gösteriler, mücadeleler gördük ama pegida gibisi hiç olmadı.

pegida’yı bu konuda nev-i şahsına münhasır kılan nedir?
pegida bir sürpriz olarak gelişti.  bu hareket bir anda 25 bin kişi toplayınca bazı çevrelerde saygı gördü.  farklı motivasyonlara sahip birçok insanı içine çekti. neydi bunlar, işte medyaya eleştiriler, hükümetin beğenilmeyen politikaları, bir noktaya kadar islamlaşma karşıtlığı taraftar buldu kendine. mesela ilginçtir, bizim yaptığımız görüşmelerde kalabalığın sadece dörtte biri islamlaşmaya karşıydı. bazıları islam’a bazıları islamlaşmaya artık neyi kastediyorlarsa, orası da karışık biraz.

son gösterilere katılıma baktığımızda charlie hebdo saldırısı sırasında 25 bin kişilik gösteriler düzenlenirken dün akşam 5 bin civarına kadar düşmüş durumda. sizce pegida desteğini mi kaybediyor yoksa ivmesini mi?

bence pegida ilk olarak ivmesini kaybetti. bir ay önce iki kanat ortaya çıktı. bir taraf ılımlı diğer taraf radikal kanat. yani şu an sokağa çıkanlar daha radikal olan kanat. yani bu sokaktakilere olan destek de azaldı. bence tabanını da kaybettiler.

sokatakiler aşırılıkçılar diyorsunuz yani..

aralarında holiganlar ve neonaziler var ama hepsine radikal diyemeyiz. ama söylemleri daha radikal artık. daha muhfazakâr, daha milliyetçi bir söylem var. artık daha net bir şekilde islam karşıtı olduklarını beyan ediyorlar.

sizce pegida neden desteğini kaybediyor?

aslında bir noktaya kadar bunun nedeni ‘tükeniş’. insanlar oradan oraya yürüdüler, toplandılar, gösteriler yaptılar. bu böyle gidemezdi. bir yerde hedeflerinizden bazılarına ulaşmanız gerekiyor. bu bir siyasi parti olabilir. bir yere oturması gerekiyordu bu hareketin. ya da bu tür hareketler siyasi karar alma süreçlerinde sözlerinin geçmesini isterler.  resmi siyasetle diyaloğun kurulması gerekir. ancak bu sayede bir hareket yeniden toplumun içine karışır ve siyasetle entegrasyonu sağlayabilir. şimdi pegida, yeni bir hedef belirlemek zorundaydı. öğrendiğim kadarıyla dün akşam ana hedeflerini islamlaşma karşıtlığı olarak belirlemişler. yani eskisinden daha sert bir islamlaşma ya da islam karşıtlığı bekleyebiliriz pegida’dan.

21 ocak’ta lutz bachman kendisini hitler’e benzettiği fotoğrafların ortaya saçılmasının ardından liderlikten çekildiğini açıkladı. ardından oertel de 'baskı görüyorum' diyerek çekildi. sizce bu iki gelişme pegida için dönüm noktası oldu diyebilir miyiz?

bachman, hareketin ilk başkanıydı. ama şu an o geri döndü. şu an sokakta olan pegidacıların lideri bachman. pazartesi akşamı yaptığı konuşmadan da hareketin lideri olarak geri döndüğünü anlıyoruz. 

pegida’yla aynı çizgideki siyasi parti almanya için alternatif (afd) hamburg’dan yani batı almanya’daki bir eyalet seçimlerinden büyük kazanımlarla çıktı. 2013’te kurulan ve pegida gösterilerine katılımın yoğun olduğu doğu’da güçlü olması beklenen afd’nin bu başarısını nasıl yorumluyorsunuz?

sokaktaki pegida hareketiyle afd arasındaki ilişki oldukça karmaşık. afd’nin en az üç kanadı var. liberlaller var, muhafazakârlar var, milliyetçi muhafazkârlar var. milliyetçi kanadın lideri olarak görebileceğimiz alexander garland, pegida’dan çok nemalanmak istedi. ama ılımlı-liberal olanlar pegida ile aralarına özellikle bir mesafe koydular. ama afd kendilerini mevcut siyasi partilerden herhangi birine yakın görmeyenler için ana adreslerden biri. bu kesimi afd’nin işine geldi elbette.