chuck hagel ile beyaz saray arasında stratejik bir çekişme olduğu yönünde ne zamandır söylentiler vardı. ancak hagel'ın 24 kasım 2014 günü aniden savunma bakanlığı görevinden istifa etmesi, washington'da pek çoklarını şaşırttı. irak ve şam islam devleti (işid) krizi, amerikan kuvvetlerinin afganistan'dan çekilmesi, rusya'nın doğu avrupa ve ukrayna'da devam eden provokasyonları ve ulusal güvenlik ile savunma bütçesi konusundaki iç siyasi tartışmalar zirvedeyken, sadık bir savunma bakanı niçin hükümet dışına itilmişti?

4 kasım 2014'te yapılan ara seçimlerin başkan barack obama'nın görüşünde rol oynadığına hiçbir şüphe yok. obama ve demokrat parti'nin aldığı mağlubiyet, doğrudan başkan'ın dış politikasının bir neticesi olmamakla beraber, obama'nın ortadoğu ve ukrayna'daki sorunlara ilişkin net bir stratejik yaklaşımının olmadığı algısının da bu durumda payı olduğu kesin. 

abd'nin yurtdışında daha fazla askeri yükümlülük altına girmesinden büyük endişe duyan bir halk, cumhuriyetçilerin denetiminde yakında aktif biçimde hasmane bir tutum içine girecek olan bir parlamento ve ortadoğu'da birbiriyle bağlantılı bir dizi karmaşık krizle karşı karşıya olan obama, bu sorunlarda herhangi bir sorumluluğu olsun ya da olmasın, ulusal güvenlik ekibinden üst düzey bir ismi çıkararak bir silkinme ihtiyacı duydu.

suçlanacak kişinin kim olacağı konusundaki bariz seçenek hagel idi. hagel aslen cumhuriyetçi parti üyesi olduğu halde, geçmişte başkan george w. bush'un irak savaşını yönetme biçimine getirdiği sert eleştiriler nedeniyle cumhuriyetçi liderler arasında pek fazla tutulmayan bir isim.

aslına bakılırsa, hagel'ın 2013 yılında savunma bakanlığına atanması ile ilgili olarak yapılan oylamada senato'nun sadece dört cumhuriyetçi üyesi "evet" oyu kullanmıştı. hatta oylama öncesinde son derece sert geçen sorgulama oturumu, hagel'ın pozisyonunu daha en başından zayıflatmıştı. belki en kritik nokta da, obama'nın birbirine son derece bağlı ulusal güvenlik ekibi ile hagel'ın hiçbir zaman bağ kuramamasıydı.

çözüm ararken yeni sorunlar yaratmak

fakat obama, önündeki sorunu çözmeye çalışırken, pek çok başka sorun daha yarattı.

öncelikle başkan'ın, hagel yerine savuma bakanlığı koltuğuna oturacak uygun bir isim bulması gerekiyor. zira hagel, bakanlık yaptığı dönemde onun her istediğini yaptı. pentagon'un bütçesini gizli tuttu, obama'nın asya'ya yönelme stratejisini uyguladı, afganistan'daki muharebe misyonunu sona erdirdi, hasarlı nükleer silah kompleksinin onarımı yanında pentagon yönetiminde reforma başladı ve orduda cinsel taciz sorununun üzerine gitti.

peki obama, savunma bakanlığı koltuğuna hagel kadar sadık ve yetkin birini bulabilecek mi? 2 yıldan az bir süre kalacağı ve amerikan ulusal güvenlik stratejisine kendi damgasını vurma imkanı kısıtlı bir pozisyon için son derece zahmetli bir onay sürecinden geçmeye hevesli bir isim ortaya atabilecek mi?

başkan'ın önündeki ikincisi mesele ise şu: idari yetkililer, hagel'ın gidişine obama'nın "taze bir yönetime" ve "farklı becerilere" ihtiyaç duymasını gerekçe gösteriyor. ama beyaz saray'daki ulusal güvenlik personeli veya obama yönetiminin ulusal güvenlik politikası konusundaki merkezi ve riskten kaçınan yaklaşımında ciddi bir değişikliğe gidilmediği takdirde, savunma bakanlığına gelecek yeni ismin de önemli bir etki bırakma şansı son derece düşük.

örneğin; ulusal güvenlik konseyi, amerikan güçlerinin afganistan'dan planlı çekilişi ile ordunun aralık 2014 sonrasında bu ülkede 10.500 asker bırakılması talebini ele alırken, ikisi başkan obama ve altısı savunma bakanı hagel ile olmak üzere 20 toplantı yaptı. tüm bu görüşmelerin ardından, ülkede kalacak asker sayısı 9.800'e indirildi.

somut gerçekler

son olarak, obama, bu şekilde sadece personelini değil, stratejisini değiştirmesi yönündeki baskıları da arttırmış oldu. ama hagel'ın gidişi, somut gerçekleri değiştirmediği gibi, yeni savunma bakanı'nın obama'nın dış politikasında radikal bir değişim sağlaması da ihtimal dahilinde görünmüyor.

obama, ortadoğu'da suriyeli muhaliflerin silahlandırılıp eğitilmesine hız verebilir veya iraklı güçlere yakın hava desteği ve işid'e yönelik hava saldırılarında daha iyi bir hedef tespiti sağlamaya yönelik çalışmaları koordine edebilmek adına irak'ta az sayıda amerikan kara kuvvetleri askeri konuşlandırabilir. ancak ciddi sayılarda asker gönderimi yapmayacak ya da doğrudan suriye devlet başkanı beşşar esed'i bombalamaya başlamayacaktır.

işid karşıtı mevcut koalisyonun yönetimi, hassas bir mesele olmayı sürdürecek; irak'taki güvenlik ortamının iyileştirilmesi ise irak hükümetinin tavrına bağlı, yavaş bir süreç olarak işleyecektir.

obama, avrupa'da rusya'nın saldırgan tutumunu bertaraf edebilmek amacıyla nato ile yakın işbirliği içinde çalışmaya devam edecek; bu bağlamda baltık bölgesinde dönüşümlü olarak acil müdahale gücü bulunduracak ve rusya devlet başkanı vladimir putin'in yakın çevresine yönelik yaptırımların arttırılarak sürdürülmesi için baskı yapacaktır. ukrayna hükümetine ölümcül silah sağlaması ya da ukrayna'ya nato üyeliğinin yolunu açması ise muhtemel değil.

afganistan meselesinde ise amerikan askerlerinin ülkeden çekilmesi planlandığı şekilde devam edecektir.

obama'nın dış siyaset yöntemi, önemli ve iddialı meselelerde elden gelen her şeyi ortaya koymaktan ziyade, yavaş ve ihtiyatlı adımlar atmaya dayanıyor. bu yaklaşımın, yeni bir savunma bakanı'nın göreve gelmesiyle değişmesini beklememek gerekir. yani, hagel'ın ani istifasının ardındaki sebepler, stratejik olmaktan ziyade siyasidir.

lawrence j. korb, abd savunma bakanlığı eski yetkilisi ve center for american progress (cap) uzmanı.

twitter'dan takip edin: @larrykorb

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera’nin editöryel politikasını yansıtmayabilir.