yazının ilk bölümü

iki: yarışan güçlerin iktidar stratejileri

iktidarın ve siyasi sistemin geleceği şu an mısır’daki hararetli çekişmenin temel unsuru. yürürlükteki sistem, parlamentoya hükümeti kurma hakkı vermese dahi seçimlerin, iktidarın yapısını, oluşumlarını ve eğilimlerini belirlemesi bakımından gayet doğal. hiçbir hükümetin parlamentoda güvenoyu almadıkça bunları yapması mümkün değil. bu açıdan parlamento, hükümetin eğilimlerini belirleyebilir.

bu durum sadece yasama organının değil, yürütme organının yapısının yanısıra, ‘parlamentonun yeni anayasa tasarısını belirleyecek kurucu komiteyi seçeceği’ temelinden hareketle, devletin yapısındaki değişimin yaşanabilecek olması, bazı güçleri ve özellikle de liberal ve solcuları endişelendiriyor.

bu endişeler halihazırdaki seçim haritası doğrultusunda abartılı görülüyor. seçim haritasının şu ana kadarki temel göstergeleri, seçimlerin herhangi bir siyasi gücün mutlak çoğunluğu (yüzde 50+1) almasıyla sonuçlanmasının zor olacağını gösteriyor. bu tür bir çoğunluğu elde etmesi muhtemel tek güç demokratik ittifak’tır. özgürlük ve adalet partisi’nin ve dolayısıyla müslüman kardeşler cemaatinin başını çekmesine rağmen bu parti, sandalyelerin yüzde 40’ından fazlasını alamayacaktır. çünkü bu durumda diğer sandalyeler yarın, onur, medeniyet, reform, nahda ve emek partilerine gidecektir.

yalnız güçlü veya baskın görülmemesine rağmen ortada bir başka senaryo daha var. o da seçimlerden sonra ‘demokratik ittifak’ın dağılması, seçim savaşındaki yarışın dozunun artması sonucu aralarındaki mesafesinin daha da büyüyecek olmasına rağmen özgürlük ve adalet partisi ile selefi islamcı ittifak partileri arasından bir bloğun çıkmasıdır.

1-      demokratik ittifak’ın iktidara yönelik stratejisi

demokratik ittifak’ın parlamentoda çoğunluğu alması durumunda, 2011 haziran-temmuz başında ‘ittifak belgesinde’ yer alan programına göre bir değişim stratejisi benimseyeceği kuvvetle muhtemel. bu strateji, hiç kimsenin tek başına taşıyamayacağı ağır mirasın birlikte taşınması, dağılmış devletin ve farklı alanlarda siyasi erozyona maruz kalan toplumun yeniden inşası noktasında mümkün olan maksimum işbirliğini gerçekleştirmeye dayanıyor.

bu durumda demokratik ittifak’ın başka partilerle ve özellikle de seçimlerdeki aday sayısı üzerindeki anlaşmazlık sonucu ittifak’tan çekilen vefd partisi ile işbirliğine girerek bir değişim hükümeti kurmaya çalışması olası.

özgürlük ve adalet partisi’nin bu hükümette ve keza parlamentoda ana güç olması gayet doğal. ancak sahnenin önünde yer almaya çalışmayacağı, aksine bundan sakınacağı yönünde baskın bir kanaat var; ki böylelikle hızlı başarılar gerektiren şartlarda oldukça zor bir deneyim yaşamamış olacak. kendisini ön sıraya koyanlar bu başarıların gerçekleşmemesi halinde ağır faturayı öderler.

bu yüzden iktidarın böyle bir durumda islami içerikte açık liberal ve milliyetçi bir şekil alacağı söylenebilir.

2-      demokratik ittifak’ın dağılması halinde özgürlük ve adalet partisi’nin stratejisi

demokratik ittifak, parlamenter çoğunluğu elde etmesi halinde dağılırsa özgürlük ve adalet partisi ilk kaybeden olabilir. zira bu durumda parti, iktidara sadece islamcı yapı verecek, içeride tehlikeli kutuplaşmaya ve dışarıda büyük endişeye götürecek şekilde selefi partilerle ittifak yapmak ile parlamentoda çoğunluğu oluşturamamasından ve dolayısıyla yüksek askeri konsey’in iktidarının sürmesinden dolayı karışık bir pozisyonda kalmak arasında zor bir tercih karşısında olacaktır.

bu tercih, özgürlük ve adalet partisi için zor olacaktır. çünkü parlamenter çoğunluğu sağlama çabası içinde kendisi ile selefi partileri bir araya getirecek bir bloğun kurulması, ittifaktaki liderliğini kaybetmesine yol açacaktır. özgürlük ve adalet partisi islamcı bir blok kurmayı seçerse bu bloğun devamı, henüz olgunlaşmamış, aceleci görünen, devlet ve toplumun dinamiklerinde somut değişimin gerçekleşmesini isteyen bütün selefi partileri hoşnut etmesine bağlı olacak. özgürlük ve adalet partisi’nin, selefi partilerin kendi eğilimlerini dayatma gücünü sınırlamak için bu bloğa (ilişkilerindeki hassasiyete rağmen) vasat partisi’ni ve koalisyonunu katmaya çalışması muhtemel.

özgürlük ve adalet partisi’nin pozisyonunu daha da zora sokacak bir diğer nokta da vefd partisi’nin, aralarında ikili ittifak kurarak parlamenter çoğunluğu sağlama imkanı verecek orana ulaşmaması halinde demokratik ittifak’ın dağılacak olmasıdır. vefd partisi bu orana ulaşması (yani yüzde 10 civarı), özgürlük ve adalet partisi’nin, islamcı blok seçeneğine kıyasla kendisi açısından daha az külfetli bir tercih olacaktır.

vefd partisi’nin siyasi tutumlarla değil de, seçim kontenjanlarıyla ilişkili sebeplerden ötürü çekilmesinden önce bu iki parti (vefd ve özgürlük ve adalet partisi), demokratik ittifak’ın inşasının temel taşı idi. bu yüzden o vakitler vefd yönetimi, partinin bu ittifakın seçim potası içinde değil de siyasi çerçevesi içinde kalıcı olduğunu vurgulamıştı. özgürlük ve adalet partisi ile vefd partisi arasında her iki yönetimi bir araya getiren güçlü ilişkilerin ışığında ikili bir ittifakın kurulması noktasında büyük zorluklar olmayacaktır.

3-      parlamento azınlık güçlerinin iktidar stratejileri

mısır bloğu ve önce devrim gibi güçlerin stratejilerini önceden tasavvur etmek zor. zira bu konu parlamenter çoğunluğun yapısına bağlı olacak. söz gelimi çoğunluk demokratik ittifak’ın olursa, bu ittifak ne zamana kadar sürdürülebilir? demokratik ittifak’ın dağılması halinde özgürlük ve adalet partisi ile selefi islamcı ittifak veya vefd partisi gibi diğer taraflardan biri arasında parlamenter çoğunluğu oluşturma ihtimalleri neler olacaktır?

ancak seçim kampanyasını islamcı güçlere saldırmak, liberaller ve milliyetçiler de dahil olmak üzere, demokratik ittifak içindeki bütün oluşumlara cephe almak üzerine kuran mısır bloğu’nun, yeni siyasi sistem kurma girişimini engelleyecek, bu girişimin başını çekecek islamcı güçlere yönelik düşmanca tutumu sebebiyle girişime katılmaya (çağrılsa veya fırsat verilse dahi) karşı çıkacak bir strateji benimsemesi büyük ihtimal.

‘devrim devam ediyor’ ittifakının stratejisi ise devletin dinamiklerindeki değişimi engellemek veya aza indirgemek için parlamento içinde ve dışında çeşitli baskılarda bulunmak ile toplumda islamlaşmanın yeni dozlarına direnmek arasında değişiyor.

görüldüğü üzere iktidar için çekişen güçlerin stratejileri, esasında mısır’ın uzun süre kaderini belirleyecek seçim sonuçlarına, yeni parlamento bileşenlerine ve içindeki güç dengesine bağlı.

vahid abdulmecid, el ehram tercüme ve yayın merkezi direktörlüğü yapan bir yazardır. 1992’de kahire üniversitesi’nde siyasal bilimler alanında felsefe doktorası aldı. el hayat gazetesinin kahire bürosu müdürü olarak çalıştı. en önemlileri arasında ‘bin ladin ile saddam hüseyin arasında amerikan savaşları’ ve ‘amerikan başkanlık seçimlerinde arap-israil çekişmesi’ olan birçok kitabı bulunuyor.

kaynak: al jazeera araştırma merkezi