yunanistan eurodan çıkacak mı; ve eğer öyle ise, bundan sonra ne olacak?

bu soru hakkında son dört yıldır herkesin konuşuyor olmasına rağmen, yunanistan’da mayıs ayındaki seçim sonuçlarının, ab ve imf kurtarma paketlerine karşı duran partilere büyük bir ivme kazandırması dikkatleri bu konuya daha da fazla çekti.

avrupa merkez bankası (ecb) icra kurulu üyelerinden jörg asmussen geçtiğimiz günlerde, yunanistan eğer euro bölgesi’nde kalmak istiyorsa, kurtarma paketi şartlarına uyması gerekiyor dedi. bu şartlar, yunan hükümetinin kamu harcamalarında ek kesintiler yapmasını gerektiriyor. yunanların çoğu euro bölgesi’nde kalmayı istemelerine rağmen, asgari ücret ve emeklilik fonları gibi harcamalarda kesintiye gidecek kemer sıkma politikalarının ülkede pek de sevildiği söylenemez.

kimi analistlere göre yunanistan’ın eurodan çıkışı, ispanya gibi euro bölgesi’nin diğer çevre ülkelerinde ekonomik panik ortamı yaratacak bir çeşit zincirleme reaksiyona neden olabilir.

al jazeera’den sam bollier, floransa’daki european university institute ekonomi profesörlerinden evi pappa ile yunanistan’ın para biriminden çıkması durumunda olası sonuçları konuştu.

sam bollier: yunanistan eurodan çıkarılabilir mi? eğer çıkarılırsa, bu nasıl gerçekleşir?

evi pappa: bir ülkenin eurodan çıkarılmasına dair düzenleme içeren herhangi bir belge olmadığını muhtemelen sen de biliyorsundur. bir ülkeyi eurodan çıkarmak için [ortak para birimine doğru giden yolu başlatan] maastricht anlaşması’nın yeniden yazılması gerekiyor. (anlaşmanın orijinal ingilizce metni)

sb: yani bu durumda yunanistan’ın gönüllü olarak ayrılması daha mı olası?

ep: olabilecek tek yol bu; zira euro bölgesi ülkelerinin yunanistan’ı eurodan atma sorumluluğunu alabileceklerini zannetmiyorum.

sb: yunanistan para biriminden ayrılırsa diğer euro bölgesi ülkelerine ne olur?

ep: eğer yunanistan eurodan ayrılırsa, bu durum diğer birçok avrupa ülkesi üzerinde dolaylı sonuçlar yaratacaktır. eğer çıkarsa, besbelli tüm borcu üzerine temerrüde düşecek. bu temerrüt de bankacılık sisteminin korkunç bir şekilde etkileneceği anlamına geliyor.

önemli olan mesele avrupa ülkelerinin likiditeye sahip olup olmadığıdır... eğer yunanistan eurodan çıkarsa, bir yatırımcı olsanız, ispanya, portekiz ya da italya’da yatırım yapar mıydınız? muhtemelen hayır. bu da birilerinin bu ülkelere likidite sağlaması gerektiği anlamına geliyor. ve eğer ecb bunu yapamayacaksa, euro bölgesi’nin istikrarı ciddi anlamda sorgulanacaktır.

sb: euroyu terk etmesi durumunda yunan ekonomisinde hangi sektörler bunun faydasını görecektir? hangileri zararla çıkacaktır?

ep: yunanistan’ın eurodan çıkması ülke için felaket olacaktır. bu durumdan herhangi bir sektörün kazançlı çıkacağını düşünmüyorum. çünkü yunanistan’da olacak şey, ülkenin eurodan çıkması durumunda, drahmi, yeni drahmi ya da ismi her ne olacaksa, ona geçmek zorunda kalacağımızdır. ardından yunanistan muhtemelen, hükümette kimin olduğuna bağlı olarak kontrollü ya da kontrolsüz gerçekleşecek devalüasyonlarla karşı karşıya kalacak. bu devalüasyonlar en az yüzde 50 oranında olacak.

bu durumdan, belki, yunanistan’a gitmek çok ucuzlayacağı için turistler faydalı çıkacak. muhtemelen de öyle. ancak turizm vasıtasıyla büyüyebilir miyiz? hayır, çünkü eğer turizm yunan ekonomisinin büyüme motoru olsaydı, şu anda içinde bulunduğumuz duruma deva olurdu. bizim ihracat yapmaya ihtiyacımız var.

eğer şimdi yunanistan eurodan ayrılır ve devalüasyona giderse, bu, dış yatırım için iyi olabilir. ancak mesele şu ki, geçtiğimiz iki yılda yunanistan’da kötü niyet ve güvenilmezlik hakim hale geldi. bu da yunanistan’ın itibarının kaybolduğu anlamına geliyor. dolayısıyla eurodan ayrılma sonucunda iş dünyasının nasıl bir kazanım elde edebileceğini ben göremiyorum.

sb: euro bölgesi’nden ayrılmak yunan ihracatçılara fayda sağlar mı?

ep: yunanistan’ın büyük bir ihracat pazarı yok. sadece tarım ürünleri ihraç ediyoruz. şu an itibariyle kayda değer bir ihracat sanayimiz de mevcut değil. ihraç ettiğimiz diğer ürünler de hizmet ve turizm. yunanistan’daki şirketlerin çoğu euro üzerinden borçlanmış durumda. yani eğer yunanistan eurodan çıkarsa, yunan borçları euro üzerinden tahsil edilmeye devam edecek. bu da yunan şirketlerinin iflas etmesi anlamına geliyor. bana göre, yunanistan’ın eurodan çıkması ülkem için felaket niteliğinde.

sb: eğer yunan şirketleri temerrüde düşerse, bu durum diğer avrupa ülkelerindeki bankaları etkiler mi?

ep: kıbrıs’ta bir etkisinin olacağından eminim, çünkü (kıbrıs bankası ve laiki gibi) kıbrıs bankaları yunan hükümetinin ve şirketlerinin borcuna yüksek derecede yatırım yapmış durumda. limitlerinin ötesinde borç vermiş durumdalar (kıbrıs’ın gsyih’sinin altı katı kadar borç yükümlülükleri var). yani izlanda’da olanların akdeniz’de tekrarlanabileceği bir senaryo hayal edebilirsiniz. yunanistan’da olanların ilk kurbanları haline gelebilirler.

sb: lojistik olarak düşünecek olursak, bir para birimini tedavülden kaldırıp yerine yenisini getirmek ne derece zordur?

ep: birçok yorumcu yunanistan’ı arjantin ile karşılaştırıyor. ancak yunanistan arjantin değil, çünkü arjantin para birimini abd doları’na sabitlediğinde halen peso kullanıyordu.

yunanistan’ın şu anda kendisine ait bir para birimi yok. bu da ülkenin, tedavüle yeni bir para birimi sokması gerektiği anlamına geliyor. taktiksel olarak düşünüldüğünde, yeni bir para birimini tedavüle sokmak için en az dört ay gerekiyor. bu yeni para birimi ile euro arasında muhtemelen bir döviz kuru belirlenecek, sonra bankaları kim bilir ne kadar süreliğine kapalı tutacaklar ve dolayısıyla bankalar çalışmayacak. ardından bankalar tekrar açılmadan önce yeni para birimi, başta belirlenen döviz kuruna göre kim bilir ne kadar değer kaybedecek (devalüe olacak).

bu süreç zaman alacak ve kesinlikle bir günde gerçekleşmeyecek.

sb: yunanistan’daki son seçimin sonuçları ülkenin eurodan çıkma ihtimalini arttıracak mı?

ep: yunan seçim sonuçları yunan halkının öfkesinin ifadesi. son 20 yıldır iktidarda olan partileri bir şekilde cezalandırmış oldular. yani bence öfke ve protesto etkisinde oy verdiler.

ancak tekrarlanan seçimler neticesinde halkın daha fazla düşünerek oy vereceğini düşünüyorum. bence yunan halkının çoğu eurodan çıkmak istemiyor. çoğunun, eurodan çıkmanın yunanistan üzerinde felaket etkisi yaratacağının farkında olduğu kanısındayım.

sb: yeni bir para biçimine geçmek enflasyon yaratır mı?

ep: tabii ki. eğer yunanistan eurodan ayrılırsa üç şey beklemeliyiz: enflasyon, devalüasyon ve bankacılık sisteminin çöküşü.

sb: bu enflasyon arzu edilen bir şey olabilir mi?

ep: enflasyon kimi zaman iyidir. ancak yunanistan’ın karşılaşacağı durum enflasyon olmayacaktır. görülecek şey kuvvetle muhtemel hiper enflasyon olacaktır. hiper enflasyon hiçbir zaman iyi bir şey değildir.

sb: yunanistan’a tavsiyeniz nedir?

ep: milyon dolarlık soru. söyleyebileceğim şey, yunanistan’ın gerçek bir tragedya ile karşı karşıya olduğudur. sofokles’in antigone’sindeki gibi sanki ölüme mahkumuz. antigone kreon tarafından bir mağarada canlı canlı gömülmeye mahkum edilir ve koro, antigone’nin hayatını kurtarmak için kreon’u sonunda ikna ettiğinde bir haberci gelir ve antigone’nin kendisini astığını söyler.

modern yunanistan, tıpkı antigone’deki gibi, avrupa komisyonu’nun kemer sıkma politikaları neticesinde canlı canlı gömülmeye mahkum. ve öyle görünüyor ki, avrupalılar merhamet gösterdikleri zaman iş işten geçmiş olabilir; yunanistan euro bölgesi’nden çıkmaya karar vererek intihar etmiş olabilir. ülke için büyük bir umut beslemiyorum.

evi pappa floransa’daki european university institute’te öğretim üyesidir.

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera’nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.