dünyanın dört bir yanındaki tunuslular ve demokratlar, tunus'ta demokratik süreci, altı ay zarfında düzenlenen iki suikastın soktuğu tünelden çıkarmak için yürütülen ulusal diyaloğa büyük umutlar bağladılar.

bu umut, milli diyalog kongresinin tarafsız bir başbakan isminde anlaşması sonrası güçlendi. başarının boyutu ve bu diyalogdaki kar-zarar hesapları etrafında farklı görüşler oluştu.

biraz geriye gidecek olursak üç yıl önce tunus'taki karanlığı dağıtan arap baharı'nın özgürlük meşalesi umutları yeşertti. çünkü yarım asırdan fazla bir süre zorba bir diktatörlüğün yoksun bıraktığı bu ülkede siyaset ölmemiş ve bu meşale araplara hâlâ dünyanın bir parçası oldukları yününde bir umut kazandırmıştı.

araplar sanki genlerinde ebedi bir kısırlık varmış gibi gözlerini açıp kapayıncaya kadar demokratik özgürlüklerin gölgesi dünyanın dört bir yanını dolaştı. oysa ünlü tarih filozofu abdurrahman ibni haldun'un ifadesiyle "arapların sahip olduğu büyük mülke dünyada hiç kimse sahip değildi."

hâlâ toksinli rüzgarlara ve ters dalgalara göğüs geren (günbegün karanlıkları kaldırdığını, ümmeti yeniden tarihin merkezine koyduğunu ve etkin olduğu dünyanın bir parçası haline getirdiğini vurgulayan) büyük yasemin devrimi meşalesinin ateşlenmesinin üçüncü yıldönümü münasebetiyle temel soru şudur: acaba demokratik dönüşümün tunus modeli veya yazar amal musa'nın ifadesiyle 'örneği', ülkeyi ilk arap demokrasisi olarak demokrasinin rayına koymayı başardı mı? ve bu modelin başlıca özellikleri neler?

özgürlük ülküsü

2013 yılı tunus, araplar, özgürlük ve kurtuluş umutları için zor bir yıldı. demokratik süreç bu yılda iç ve dış sorunlar sebebiyle birçok kez çöküş tehlikesine maruz kaldı. üçüncü yılını tamamlamamış yeni bir demokrasi içinde iktidar ve muhalefetteki siyasi aktörlerinin demokratik kültür ve deneyim zayıflığı bu sorunlardan.

devrim herkese özgürlük bahşetti. fedakarlıkların bedeli ağırdı. yarım asır boyunca farklı ideolojik renklerden kuşaklar (ve özellikle de gençler) fedakarlıklarda bulundular. ancak özgürlük, yapısı itibariyle büyük imkanlar taşıyor. güvenlik, barış, demokrasi, refah ve şehirleşme bereketlerine açıldığı gibi (sorumlu davranmayıp içimizdeki hayvani eğilimler disipline edilmezse) aynı oranda kaosa ve hatta vahşet ve fitneye de açılabilir.

dış güçlerin bilinçli veya bilinçsiz şekilde kullandığı içerideki devrim karşıtı anarşist ve terörist güçler, arap baharı'nın arda kalan meşalesini söndürmek suretiyle topyekün bitmesine bel bağladılar. bu meşale trajediye yol açacak tehlikeli bir emsal oluşturmaması için fırtınalara göğüs germektedir.

geçiş dönemi

demokratik geçiş denklemi, devrimin ayaklandığı ve iktidarı çekip aldığı 'eski' ile henüz yerini sağlamlaştırmayan 'yeni' arasındaki çekişmenin tartışmasını daha da çözümsüz kıldı. özellikle de devrim güçleri ideolojik farklılıklardan dolayı despotlukla mücadele ederken geçici bir ittifak kurmuştu, ancak aynı devrim güçleri devrim karşıtı güçlerle ittifak etmek için kendi aralarında adeta yarışırcasına ateşli ideolojik bir çekişmeye giriştiler. bu 'eski', antonio gramsci'ye göre ölmedi ve sadece şok kasırgası karşısında bir süreliğine duruldu. ardından çok geçmeden ön saftaki pozisyonlarını kazanmaya yoğunlaşarak iyi bildiği arka plan pozisyonlarını almaya başladı.

ideolojik kutuplaşma ve çok boyutlu hummalı çekişmelerin doruğunda terör güçleri, demokratik sürece ağır darbeler savurarak hatta girdiler. bu darbeler neredeyse süreci öldürüyordu. ilk suikast 2013 yılının başındaydı. bu olay ülke tarihinin nezih çoğulcu ilk seçimlerinin çıkardığı hükümeti devirdi.

iktidardaki troyka bu deprem karşısında dengeyi bir ölçüde sağlamak için yetkilerinin bir kısmını bağımsızlara bırakmak dışında bir yol bulamadı. şartlar nispeten bir süre sakinleşti ve anlaşmazlığın kızıştığı en önemli ikilemler etrafında uzlaşmak için siyasi renklerin çoğunluğunu bir araya getiren ciddi bir girişim içinde ulusal diyalog başlatıldı.

yalnız kuruluş süreci başlayıp anayasanın yazımının tamamlanması ve seçim komisyonunun oluşturulması yönünde ilerler ilerlemez seçimlerin yaz sonunda yapılması amaçlı tüm kuruluş çalışmalarına kanalize olma azmi herkesi tetikledi. hal böyleyken pusuda bekleyenler demokratik süreci kalbinden vurdu. geçtiğimiz temmuz sonlarında bir başka siyasi lidere suikast yaparak ülkeyi neredeyse fitnenin tam ortasına koydular.

muhalefetin etkili sesleri 23 ekim 2013 seçimlerinin ve bu seçimlerden doğan meclis, hükümet ve cumhurbaşkanlığının iptal edilerek tüm sürecin kesilmesi çağrısı yaptı.

geniş çizgisi içinde muhalefet partileri meclisten çekilme girişiminde bulunarak, geri dönmelerini hükümetin istifa etmesi şartına bağladılar. toplam milletvekili sayısının üçte birinden azını temsil etmelerine, meclisin onlarsız yasama ve hatta anayasa çalışmalarını sürdürebilecek yeterli milletvekili sayısına sahip olmasına rağmen bu durum bizlere, tüm tunusluları değil de içlerinden (çoğunluğu oluştursalar da) sadece bir kısmını temsil edecek bir anayasa yapma gücünü veriyordu. ancak bu durum toplumu nahda hareketi ve müttefiklerinin defetmekte kararlı olduğu ideolojik bir bölünmeye götürecekti.

bu yüzden daha değerli ve önemli bir çalışma için meclisteki çoğunlukla ve sokağın desteğiyle seçilmiş hükümetten vazgeçmek gibi ağır bedel ödemeyi kabul ettik. bu çalışma anayasa, bağımsız seçim komisyonu ve (tarafsız hükümetin gözetiminde yapılacağı için) itiraz edilemeyecek seçimlerle tüm sevgili tunus'un demokrasi yoluna konulmasıdır.

terörün darbe planlarını sürdürerek oldukça iğrenç ve aşağılık biçimde cezalandırma ve korkutma eylemleriyle güvenlik organları ve orduyla mücadele etmesi, bu konunun ivediliğini arttırıyor.

bu acı sahnede en şaşırtıcı nokta, nahda'ya terörle işbirliği yaptığı suçlamasında bulunulması. oysa terör, nahda'nın iki hükümetini devirdi, allah'ın yardımı, halkımızın feraseti, askerimiz ve emniyetimizin kahramanlıkları olmasaydı yapıyı temelinden yıkacaktı.

demokrasi adına fedakarlık

bu hastalıklı atmosfer içinde tunus genel işçi federasyonu'nun liderliğinde, sanayi ve ticaret birliği, avukatlar barosu ve insan hakları birliği'nin beraberinde dört sivil toplum örgütü milli kurtuluş girişiminde bulundu. bu girişim troyka hükümetinin ülkeyi altı ay içinde seçimlere götürecek tarafsız hükümetle değiştirilmesini ve bu yeni hükümetin bakanlarının seçimlere girmemesini öngören bir harita içeriyor. kurucu meclis ise kuruluş işlerini tamamlama çalışmalarına yeniden başlayacaktı.

trokya hükümetinde bizden ve özellikle de nahda'dan istenen bedelin ağır olmasına rağmen (zira ülkenin en büyük partisi ve iktidarın en büyük ortağından seçilmiş hükümeti bırakması istenirken ortakları konumlarını koruyacaktı) parti buna katlandı ve girişimi imzalamayı kabul etti.

nahda bu girişimi, özellikle mısır depremi ve bölgenin içinde kaybolduğu fitnelerin, terör ve silahın etkisiyle sallanan demokratik süreci kurtarmak için kabul etti. çünkü demokratik dönüşüm için tunus modelinin kurtarılması bütün partizan veya grupçu hesapların üstünde bir hedef.

nahdacılardaki endişe, şüphe, adaletsizlik ve gelecek korkusuna, tuzak ve komplonun kurbanı olma kaygısının baskın gelmesine rağmen pozitif düşünceler ve 'hedef vizyonu' galip geldi.

iktidardaki pozisyonumuzdan daha büyük hedef, ülkemizi kurtarmamız ve demokratik geçişte farklı laiklik ve islamcı barışçıl eğilimde tüm ulusal oluşumları içine alacak, tüm şiddet ve terör türlerinin yolunu kesecek veya devrimi pusuda bekleyen diktatörlüğün dönüşünü engelleyecek şekilde tunus modelimizi kurtarmamızdır.

ana hareketlerin ortaklığı

şimdi meslektaşımız olan liderleri kaybetmenin hüznüyle dolu bir yıla veda ediyoruz. polis ve askerlerimize elveda diyoruz. allah katında hepsini şehit olarak görüyor, rahmet diliyoruz, yakınlarına ve sevenlerine taziyelerimizi sunuyoruz. onlar tunus'un incisi ve kahramanları. tesellimiz güvenli ve demokratik bir ülkeyi savunurken hayatlarını kaybetmeleri.

bu yıla acılarıyla, fitneleri, tehlikeli ve kurnaz darbe planlarıyla veda ederken tesellimiz tunus'un demokratik dönüşüm ve tek bir hükümet içinde birlikte yaşam modelinin direnmesidir. bu hükümet toplumumuzda ve milletimizdeki iki ana hareketin (iki vatansever kanat olan laik ve ılımlı islamcı hareketlerin) temsilcilerini bir araya getiriyor.

iki ana hareket arasındaki bu birlikte yaşam ülküsü ve ittifak, 18 ekim'deki ortak uzlaşma kültürünü hayata geçirme yolunda ilk arap demokrasisini kurarak büyük mesafeler kat etmekte başarılı oldu.

bu yıl içinde bağımsız medya komitesi, yüksek yargı komitesi ve işkenceyle mücadele bağımsız heyeti gibi birçok revize edilmiş komitenin temeli atıldı. ayrıca halkın beklediği geçici adalet yasası kabul edildi. milli diyaloğun tarafsız hükümet konusunda anlaşmakta başarılı olması sonrası geçiş sürecinin modern tunus'un anayasasının, bağımsız seçim komisyonunun kabul edilmesi ve seçim tarihinin belirlenmesi suretiyle taçlandırılması aşamasına geçmek için belirli bir takvim doğrultusunda yürümenin teşvik edilmesi bekleniyor.

bu durum tarafsız uzlaşı hükümeti gölgesinde tüm siyasi güçlerin çekim merkezini oluşturuyor. bunun yanı sıra koalisyon yönetiminin birçok dengesizliğe rağmen hizmet ve güvenlik kurumunu muhafaza ediyor.

uzlaşının zaferi

tunuslular, geçim sıkıntılarına rağmen bu yıla veda ederken geleceğe dair iyimserlik, genel bir memnuniyet, herkesin milli diyalogdan zaferle çıktığı yönünde bir hoşnutluk ve ülkelerinin (en azından uçurumun kenarında oldukları aylara ve diğer ülkelere kıyasla) demokrasi yolunda ilerlediğine dair bir kanaat içindeler. yani tunuslular şu ana kadar bölgede demokrasinin öncüsü oldular.

o halde herkes kazandı, ülkeye ve hatta kendisine düşman olanlar dışında hiç kimse kaybetmedi. ülkenin hayrına olan herkesin hayrına. ülkenin hayrı da güvenliğinde ve özgürlüğünde yatıyor. bu ikisi ilerleme ve refahın anahtarı.

allah'ın bizi başarılı kılması sebebiyle övündüğümüz ve takdir ettiğimiz bir halkımız var. halkımızın zekası umut vaat eden demokratik sürece yönelik tüm darbe girişimlerini başarısız kıldı.

birlikte yaşama modeli

islami ılımlılık ile modern ılımlılık hareketleri arasında tunus'un birlikte yaşama modelinin başarısı, uzlaşmacı demokrasinin modeli olmasıdır. bu model ülkeyi esenlik kıyısına veya yakınına ulaştırdı. bütün zorluklara ve sorunlara rağmen iki yıllık iktidar deneyimi bunun kanıtı. bu da troykanın temsilcilerinin, anayasayı imzalanmasını oldukça anlamlı hale getiriyor ve geleceğin yolunu aydınlatan işarete dönüştürüyor.

ülkemiz ve bölge, diğer modeller başarısız olurken devam eden ve başarı yolunu açan bölgenin tek demokratik dönüşüm modeli olması itibariyle hâlâ bu birlikte yaşama modeline ihtiyaç duyuyor. allah'tan destansı mücadelesinden dolayı mısır için yakın zafer diliyoruz.

bu durum, gerçeğe uygun olması anlamında demokratik geçişin yolu olarak birlikte yaşama modeline vurgu yapıyor. bu model siyasetçiler arasında demokrasinin ihtiyaç duyduğu ortak kültür temelinin yokluğunda dünyada baskın çoğunluk ve azınlık demokrasisi modeliyle ilişki düzeyine henüz çıkmayan kurulu şartlara kurulu bir yanıttır.

toplumlarımız bu bağlamda bir oluşum içinde. toplum kendi oluşumunu (yani kaos ve iç savaşa girmemek için siyasi çekişmenin döndüğü ortak kültürel zeminde buluşmasını) tamamlayamama tehlikesiyle karşı karşıya. bu da toplumların bu tür şartlarda demokratik dönüşümün başarısı için iki ana hareket arasında birlikte yaşama metodunu en doğru yol kılmakta.

bölgesel anlam

bu model yerel bir ihtiyaçtan ibaret değil, dünyanın bu hassas bölgesinin istikrarı için bölgesel ve uluslararası bir ihtiyaç. modelin toksinli rüzgarlarla, devrim öncesi şartlara dönülmesi tehlikesi yaşaması veya kaos ve terörle mücadele karşısında birçok düzlemde destek bulması, bu ihtiyacın önemini ortaya koyuyor.

coğrafyası, nüfusu ve maddi kaynaklarıyla küçük tunus, kadim kültürel mirası, özgürlükçü geçmişi, ümmete ve insanlığa eşsiz barışçıl devrim içinde bir model sunmasıyla birlikte ümmeti ve insanlığı demokrasinin tesisi noktasında en güzel örnek ve modele götürebilir.

yemin ederim ki tunus, yılbaşındaki hediyelerden ve başarılardan daha büyük bir hediyedir. allah şöyle buyurur: "allah hikmeti dilediğine verir. kime hikmet verilmişse, şüphesiz ona çokça hayır verilmiş demektir. bunu ancak akıl sahipleri anlar."

tunuslu siyasetçi, düşünür ve en nahda hareketi lideri olan yazarın 'medeniyet yolumuz', 'batı ve biz', 'filistin sorunu yol ayırımında', 'kuran ile müslümanların gerçeği arasında kadın' ve 'islam devletinde yurttaşlık hakları' gibi kitapları bulunuyor.

bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve al jazeera’nın editöryel politikasını yansıtmayabilir.