on yıllarca süren hüsnü mübarek yönetimi boyunca, mısır’da seçim sonuçları tahmin etmek güç değildi. zira mübarek her altı yılda bir, yüzde 90 oy oranıyla yeniden seçiliyordu. parlamento seçimleri ise (2005 yılında gerçekleştirilmiş olan oylama hariç olmak üzere) tüm oylamalarda ulusal demokrat parti’nin yankı uyandıran hileli zaferiyle sonuçlanıyordu.

bu yıl, mısır halkı  6700 aday arasından seçim yapacak. bu adaylar 47 farklı siyasi partiyi temsil ediyor ve bu partilerin pek çoğu mübarek yönetimi devrildikten sonraki dokuz ay içinde kuruldu. bazıları, sürekli değişen koalisyonlar kuruyor.

altı haftayı aşkın bir süre devam edecek oylama, ülkenin farklı bölgelerinde ve farklı günlerde gerçekleştirilecek. kahire’nin saygın ve şık bir muhiti olan zemalik 28 kasım’da sandık başına gidecekken, nil nehri’nin birkaç metre ötesinde bulunan dokki sakinleri oy vermek için 14 aralık’a kadar bekleyecek.

mısır halkı, iki farklı seçim sistemine göre oy kullanacak. başkentte bulunan rad el farac sakinleri kahire’nin birinci bölgesinde ilk oylarını kullanacaklar. mecliste iki üye tarafından temsil edilecek bu bölgede nüfus 700.000 kişiden oluşuyor. oy kullanacak olan diğer birinci bölgede ise nüfus 1.25 milyon kişiden oluşuyor ve bölgeden on temsilci çıkacak.

kafanız karıştı değil mi? okumaya devam edin.

tarihler: seçim turları

mısır’da 27 bölgede gerçekleştirilecek olan halk meclisi seçimleri 3 ayrı güne bölündü. 28 kasım’da başlayacak olan seçimler ve seçim bölgeleri aşağıda belirtildiği gibi gerçekleşecek.

28 kasım:  kahire, feyum, port said, dimyat, iskenderiye, kefr eş şeyh, asyut, luksor, and el bahrulahmar (kızıldeniz)

14 aralık: giza, beni süveyf, minufiye, eş şarkiye, ismailiye, süveyş, el bahriye, suhac ve asvan.

3 ocak: el minya, el kalyubiye, el garbiye, ed dahla, kuzey sina, güney sina, mersa matruh, kina ve el vadi el cedid [yeni vadi]

eğer gerekli görülürse, ikinci tur seçimleri, ilk seçimlerden bir hafta sonra gerçekleşecek. (yani 5 aralık, 21 aralık ve 10 ocak tarihlerinde.)

parlamentonun şura konseyi isimli üst kanadı için seçimler 29 ocak’ta başlayacak, 15 şubat ve 4 mart tarihlerinde ise artarda turlar halinde devam edecek. ülke çapında başkanlık seçimleri ise teorik olarak en iyi ihtimalle mart ya da nisan ayını bulacak.

temsil: iki sistem, iki harita

karmaşık seçim yasaları, çoğunlukçu ve nispi temsil sistemlerini bir araya getiriyor.

halk meclisi’nin üçte birini oluşturan 166 meclis üyesi çoğunlukçu sisteme göre seçilecek. yani her bölgeden iki meclis üyesi tayin edilecek. bu sandalyeler için adaylar, siyasi bir partiye mensup ya da bağımsız olabilirler.

her seçmen iki çoğunlukçu adaya oy verecek ve oyların mutlak çoğunluğunu toplayan iki aday mecliste yerini alacak. iki aday, oyların mutlak çoğunluğunu toplayamadığı takdirde ikinci tura gidilecek.

meclis’te geriye kalan üçte ikilik kısım liste sistemine bağlı olarak nispi temsil sistemine göre seçilecek. bu sisteme göre bölgeler için ortalama 4 ile 12 arasında meclis üyesi belirlenecek. bunun ardından seçmenler, partilerin ya da koalisyonun (müslüman kardeşlerin liderliğinde demokratik ittifak) belirlediği listelere bağlı kalarak oy verecekler. aday listeleri “kapalı” olacak. bu da seçmenlerin listedeki adayların sıralamasında tercih yapamaması anlamına geliyor.

listelerin aldığı oy oranına göre mecliste kazanılan sandalyeler belirlenecek: eğer demokratik ittifak, 10 meclis üyesinin tahsis edileceği bölgede %50 oranında oy topladıysa, listesinde bulunan 5 aday meclise girebilecek.

dolayısıyla, örneğin kahire’de seçmenler meclise girecek olan 54 meclis üyesini seçecek. çoğunlukçu sisteme göre, kahire dokuz bölgeye ayrılıyor. dolayısıyla bu bölgeden toplam 18 aday seçilecek. nispi temsil  sistemine göre kahire’nin sadece dört bölgesi ve 36 sandalye sayısı var.

kota uygulaması: işçilere yer var, kadınlara yok

mısır’ın seçim sistemine göre halk meclisi’nde ‘işçi sınıfı ve çiftçiler” için ayrılan %50 oranında sandalye sayısı var.

bu da demek oluyor ki, bir aday oyların çoğunluğunu kazansa bile seçimi kaybedebilir. diyelim ki, çoğunlukçu bölgede 100.000 seçmenden her birinin iki adaya oy verdiğini varsayacak olursak, toplamda 200.000 oy verilmiş olacak.

bu senaryoya göre mübarek parlamentoda sandalye kazanabilecek. zira oyların mutlak çoğunluğuna sahip. ancak süleyman çoğunluğu sağlamış olmasına rağmen parlamentoya meclis üyesi sokamayacak. zira bu sandalyeler işçi ve çiftçi adaylara tahsis edilmiş durumda. dolayısıyla süleyman saf dışı bırakılacak ve sonraki hafta gerçekleşecek olan ikinci tur seçimde, seçmenler ahmet iz ve saffet eş şerif arasında seçim yapacaklar.

nispi temsil  sistemin uygulanacağı bölgelerde ise kota uygulaması hantal bir hal alıyor. ancak esas itibariyle, işçi ve çiftçi adaylara yüzde 50’lik dengenin sağlanabilmesi için küçük partilere ihtiyaç var.

mısır’da 2010 meclis seçimlerinin son turunda kadın adaylar için 64 sandalye ayrılmıştı. şimdi bu kota da kaldırıldı. listelere sadece en az bir  kadın aday alınması gerekiyor ve bu adayın adı listenin her hangi bir yerinde yer alabilir.

adaylar: karmaşık strateji

adayların her iki sistem içinde yer alması mümkün değil. dolayısıyla adları parti listesinde yer alan adaylar çoğunlukçu sistemin içinde yer alamayacaklar. ortaya parti başkanları için karmaşık bir hesap çıkıyor. (bağımsız adaylar için durum daha basit, zira onlar sadece çoğunlukçu sistemin içinde yer alabilecekler.)

tanınmış bir adayın çoğunlukçu sistemin içinde yer alması daha iyi olacaktır. zira bu adayın adı doğrudan oy pusulasında yer alacak.

ancak nispi sistemde zafer olasılığı daha yüksek. her bölgede çoğunlukçu sisteme göre ayrılan sandalye sayısı birisi işçiye ya da çiftçiye ayrılmak üzere iki olarak belirlenmişken, kimi bölgelerde nispi sisteme göre ayrılan sandalye sayısı ise 12’ye kadar yükseliyor. özellikle kıptiler gibi azınlıkların bağımsız aday olmaktansa, parti listelerinin başında yer alarak başarıya ulaşma ihtimalleri çok yüksek.

hüsnü mübarek rejiminin kalıntısı ve bir işlevi olmayan ulusal demokratik parti’ye mensup olan düzinelerce sözde fulul üyesinin ise çoğunlukçu sistemde bağımsız aday olması bekleniyor.

adayların hem halk meclisi’nde, hem de şura konseyi’nde aday olmasına ilişkin bir kısıtlama yok. yetkililer, şu ana dek düzinelerce adayın her ikisine de başvurduğunu belirtiyor.

kaynak: al jazeera