suriye’de devlet başkanı beşar esad’ın geçen yıl başlayan halk ayaklanmasının ardından söz verdiği reformlar kapsamında yeni anayasa için yapılan referandum sona erdi.
oylama sırasında hükümet güçlerinin bazı kentlerde muhaliflere yönelik sürdürdüğü operasyonlar ise devam etti.

londra merkezli suriye insan hakları izleme örgütü, ülkenin çeşitli kentlerinde muhaliflere karşı başlatılan operasyonlarda ölenlerin sayısının 70’e yakın olduğunu duyurdu. örgüt, ölenlerin hums, idlib, hama, dera, haseke ve halep ile şam’ın banliyölerinden olduğunu belirtti.

referandumda 18 yaşın üzerindeki yaklaşık 14 milyon kişi, 13 bin 835 seçim merkezinde oy verdi. anayasanın kabul edilmesi halinde ülkede yaklaşık 50 yıldır süren tek parti döneminin sona ermesi bekleniyor. 

anayasanın onaylanması halinde esad, 90 gün içinde parlamento seçimlerine gidileceği sözünü vermişti.

oylama, esad’ın iktidarı babasından devralmasından almasından bu yana suriye’de yapılan üçüncü referandum. ilk referandumda esad’ı 2000 yılında yüzde 97,29’luk oyla iktidara getirirken ikinci yedi yıllık dönem için yenilenen referandumda ise esad oyların yüzde 97,62’sini almıştı. 

kritik 155. madde

esad tarafından atanmış 29 kişinin oluşturduğu yeni anayasanın baas partisi’ni ülkenin tek siyasi gücü yapan tartışmalı sekizinci maddesini değiştiriyor.

bu durum 1963 yılında bir darbeyle yönetimi devralan beşar esad’ın babası hafız esad ile başlayan baas partisi’nin iktidar tekelini sona erdirmesi bekleniyor. 

yeni anayasa ile her ne kadar islamcı partilerin oluşturulması yasaklansa da çoğulcu bir siyasi sisteme geçilmesi planlanıyor.

yeni anayasaya göre devlet başkanı başbakanın ve hükümetin atanması gibi yetkilerinin büyük kısmını ve bazı durumlarda da yasamayla ilgili veto yetkisini koruyor.

88. madde devlet başkanının iki yedi yıllık dönem boyunca görev yapabileceğini belirtirken 155. madde bu kuralların 2014 yılında yapılacak başkanlık seçiminin ardından geçerli olacağını söylüyor. bu da esad’ın 16 yıl daha görevde kalabileceğini gösteriyor.

muhaliflerden boykot

muhalifleri temsil eden suriye ulusal konseyi’nin önde gelen üyelerinden louay safi, anayasanın değişiklik getirmek konusunda ‘anlamsız’ olacağını çünkü hükümetin kendi kanunlarını çiğnemeye devam ettiğini söyledi.

safi, “korkumuz şu ki rejim aynı kalırsa yeni anayasa anlamsız olur, bu nedenle yeni anayasanın ilk adımı yeni bir hükümet ya da bir geçiş hükümeti kurulması olacaktır” diye konuştu.
başkent şam’da ve banliyölerinde ise seçimin boykot edilmesi çağrısı yapan muhalif göstericiler seçim merkezlerinin yakınında toplanarak yeni anayasanın kopyalarını yaktı.

hükümet güçlerinin yoğun ateşi altındaki hums kentinin bab amr bölgesinde bulunan muhalif ömer ise skype aracılığıyla yaptığı açıklamada “bu beşar’a göre düzenlenmiş bir anayasa, öteki taraftan bizler kurşunlanmaya ve ölmeye devam ediyoruz. daha bugün 40’tan fazla kişi öldü, bir de bizden referandumda oy vermemizi mi istiyorlar? kimse oy vermeyecek” diye konuştu.

suriye başbakanı adil sefer ise muhaliflerin boykot çağrısının diyaloğa yönelik isteksizliklerini gösterdiğini öne sürdü.

sefer, “reform için içlerinde biraz istek olsaydı, tüm taraflardan özellikle de muhaliflerden diyaloğu bir an önce başlatmak ve reformları hayata geçirmek için katılım olurdu” dedi.

muhalifler bölünüyor

öte yandan suriyeli muhaliflerin geçen yıl kurduğu, merkezi istanbul’da bulunan suriye ulusal konseyi içinde bazı bölünmeler yaşanıyor. grubun laik ve islamcı 20 üyesi suriye ulusal çalışma grubu adı altında yeni bir topluluk oluşturduklarını açıkladı.

yeni grubun bildirisinde ‘ suriye ulusal konseyi kurulduğundan beri suriye’de uzun ve zor aylar geçti ancak tatminkar hiçbir sonuç alınamadı, yürütme ofisleri etkinleştirilemedi veya içerideki devrimcilerin talepleri benimsenmedi. önceki çalışma yönteminin yararlı olmadığı açıkça görüldü” ifadelerine yer verildi.

yeni gruba heysem el malih başkanlık ediyor. malih 1970’den beridir esad aile yönetimine direnen eski bir avukat ve yargıç. 

kızılhaç'a bab amr engeli

öte yandan uluslararası kızılhaç örgütü, sıcak çatışma bölgelerine insani yardım malzemesi taşımaya çalışıyor. bir aydan uzun sürede ikinci kez hama kentine giren örgüt, çoğunluğunu gıda maddelerinin oluşturduğu insani yardım paketlerini yaklaşık 12 bin kişiye ulaştırdı.

ancak örgütün sözcüsü hicham hasan, bab amr semtine giriş yapmalarına izin verilmeyen hums kentinde durumun her saat daha kötüye gittiğini konusunda uyardı.

hasan, kızılhaç’ın bab amr’a girebilmek için hala hükümet yetkilileri ve muhaliflerle görüşmeler yürüttüğünü belirtti.  

çarşamba günü hums’un bab amr bölgesinde abd’li muhabir marie colvin ve fransız fotoğrafçı remi ochlik  bulundukları binaya roket isabet etmesi sonucu hayatlarını kaybetmişti. 31 yaşındaki fransız le figaro  gazetesi muhabiri edith bouvier yaralanmış, ingiliz sunday times fotoğrafçısı paul conroy ise saldırıdan hafif yaralarla kurtulmuştu.

yaralı gazeteci edith bouvier perşembe günü youtube’da yayınladığı mesajda tedavi amacıyla ülkeden çıkmak istediğini kaydetmişti.

muhalifler, sivilleri çatışma bölgelerinden çıkarma çalışlmalarında kızılhaç ile ortak hareket eden suriye kızılayı’nın rejime bağlı olduğunu ve çıkarılan yaralıların gözaltına alındığını öne sürüyor.

öte yandan referandum da devlet başkanı esad üzerindeki uluslararası baskıyı sona erdirmiş değil. son olarak  abd dışişleri bakanı hillary clinton, suriye’de hala beşar esad’ı destekleyenlere seslenerek, onu terk etmelerini istedi. clinton “rejimin kardeşlerinize yönelik şiddetini desteklediğiniz sürece onurunuz zedelenmeye devam edecek. rejimi  desteklemeyi reddeder ve saldırılarda yer almazsanız, kardeşleriniz sizi kahraman ilan edecek” diye konuştu.

bm güvenlik konseyi’nin suriye ile ilgili kararını veto eden ülkelerden rusya’nın başbakanı vladimir putin ise batılı ülkeleri  ve arap ülkelerini suriye’ye askeri müdahale konusunda uyardı.

moskovsky novosti gazetesinin yayınladığı makalede putin, arap dünyasında askeri müdahalelerde demokrasiyi yerleştirme çabalarının ters sonuçlar getirdiğini dile getirdi ve libya senaryosunun tekrarı konusunda uyardı. putin, suriye’de yeni anayasa referandumunun üç ay zarfında çok partili parlamento seçimlerine götüreceğini öne sürdü.

gözlemciler ülkede geçen yıl mart ayından beri yaşanan çatışmalarda 7 bin 600 kişinin öldüğünü belirtiyor. suriye, olaylardan ‘terörsit gruplar’ı sorumlu tutuyor.

geçen yıl arap dünyasını etkisi altına alan devrim hareketi suriye’de de bir yıl önce etkisini göstermiş, muhalifler 11 yıllıkbeşar esad yönetimine karşı ayaklanmıştı. ancak esad’ın gösterileri askerler ve güvenlik güçlerinin müdahalesiyle bastırmaya çalışması uluslararası toplumu ayağa kaldırmıştı. o tarihten bu yana arap birliği ve bm, suriye’deki ölümlerin sona ermesi için yollar arıyor. bm’nin bir ay önce yaptığı son açıklamaya göre ülkede altı binden fazla kişinin hayatını kaybettiği sanılıyor. ancak bm son olarak aktivistlerin ve gazetecilerin çatışma bölgelerine girememesi nedeniyle artık ölü sayısıyla ilgili net bilgi alınmasının mümkün olmadığını açıklamıştı. 

kaynak: al jazeera ve ajanslar