suriyeliler  yaklaşık 50 yıldır süren tek parti dönemini sona erdirmesi beklenen  yeni anayasa için oy verdi. sandıklar yerel saatle 7.00’de açıldı. 14 milyon seçmen olan ülkede 13 bin 835 süreç için merkez kuruldu.

şubat ayı başında devlet başkanı beşar esad, muhalif hareketlerin başlamasından bu yana sık sık tekrar ettiği reform sözünün ilk adımını atacağını belirtmişti. esad, seçmenin yeni anayasayı onaylaması halinde 90 günde parlamento seçimlerine gidileceğini söylemişti. 

ancak referandum kararı esad üzerindeki uluslararası baskıyı azaltmaya yetmedi. aktivistler referanduma boykot çağrısı yaptı.

esad tarafından atanmış 29 kişinin oluşturduğu yeni anayasanın baas partisi’ni ülkenin tek siyasi gücü yapan tartışmalı sekizinci maddesini değiştiriyor.

bu durum 1963 yılında bir darbeyle yönetimi devralan beşar esad’ın babası hafız esad ile başlayan baas partisi’nin iktidar tekelini sona erdirmesi bekleniyor.  

yeni anayasa ile her ne kadar islamcı partilerin oluşturulması yasaklansa da çoğulcu bir siyasi sisteme geçilmesi planlanıyor.

yeni anayasaya göre devlet başkanı başbakanın ve hükümetin atanması gibi yetkilerinin büyük kısmını ve bazı durumlarda da yasamayla ilgili veto yetkisini koruyor.

88. madde devlet başkanının iki yedi yıllık dönem boyunca görev yapabileceğini belirtirken 155. madde bu kuralların 2014 yılında yapılacak başkanlık seçiminin ardından geçerli olacağını söylüyor. bu da esad’ın 16 yıl daha görevde kalabileceğini gösteriyor. 

oy verme işleminin devam ettiği saatlerde devlet başkanı esad yandaşları başkent şam'ın "yedi deniz" meydanında yeni anayasaya ve esad'a destek gösterisi düzenledi.

muhaliflerden bab amr yasağı

öte yandan suriye ordusunun hums kentinin muhaliflerin kalesi olarak bilinen bab amr bölgesine yönelik operasyonu dördüncü haftasına girdi. bölgede  çatışmaların arasında kalan sivilleri ve yabancı gazetcileri tahliye etmek uluslararası kızılhaç örgütü'ne ise muhaliflerden izin çıkmadı.  

muhaliflerin oluşturduğu yerel koordinasyon komitelerine göre cumartesi günü hums’ta ve suriye genelinde onlarca kişi hayatını kaybetti. cumartesi günü ölenler arasında 16 asker ve güvenlik görevlisinin de olduğu belirtildi.

kızılhaç’ın bab amr bölgesinde kalan sivilleri tahliye etmek için suriyeli yetkililerle ve muhalif gruplarla yaptığı görüşmeler sonuçsuz kaldı. ancak kızılhaç, pazar günü taraflarla temasların yeniden başladığını ve bu kez görüşmelerden sonuç alınması için çok kararlı olduklarını kaydetti. 

çarşamba günü hums’ta bir basın merkezinde meydana gelen patlama nedeniyle merkezde bulunan dört yabancı gazeteciden ikisi hayatını kaybetmiş biri ise ağır şekilde yaralanmıştı. kızılhaç’ın çabalarının sonuçsuz kalmasıyla daha önce tedavisi için  lübnan’a gitmek isteyen yaralı gazeteci de kentten çıkarılamadı.

kızılhaç sözcüsü salih dabbakeh ise sivillerin tahliye edilmesi için çabalarının süreceğini kaydetti.

bir batılı diplomat ise yaptığı açıklamada kızılhaç’ın taraflarla görüşmesinin başarısız sonuçlanmasının nedeninin bu taraflar arasındaki yoğun güvensizlik olduğunu kaydetti. 

bab amr’da bulunan aktivist nadir hüseyni ise çevre sakinlerinin kızıl haç’ın yerel kolu olan arap kızılayı ile ilgili şüpheleri olduğunu ve rejimin kontrolündeki bir grupla çalışmak istemediklerini dile getirdi. uluslararası kızılhaç örgütü ise suriye arap kızılayı’nın bağımsız bir organizasyon olduğunun altını çizerek iddiaları yalanladı. kızılhaç örgütünün merkezi cenevre’den yaptığı açıklamada kızılhaç sözcüsü hicham hasan, suriye arap kızılayı gönüllülerinin her gün sivillere yardım etmek için hayatını tehlikeye attığını ve grubun cuma günü 27 kişiyi bab amr bölgesinden çıkardığını kaydetti. grup cumartesi günü de hums’un bab amr dışındaki diğer iki bölgesinde kurtarma çalışmaları yürüttü.  kızılhaç’a göre çatışma alanlarından çıkarılan yaralılar özel hastanelere taşındı. 

gazeteciler çıkarılamadı

cumartesi günü kızılhaç’ın bab amr’da yapmaya çalıştığı kurtarma çalışmalarına tanık olan bir gazeteci ise fransız haber ajansı afp’ye grubun çalışmalarının muhaliflerin silahlı kanadı özgür suriye ordusu (öso) tarafından durdurulduğunu kaydetti ve öso yetkililerinin cuma günü kurtarılan yedi kişinin tutuklandığını öne sürdüklerini söyledi.  
aynı gazeteci, kızılhaç’ın bu iddiayı araştırdığını ancak iddianın kesinlikle yanlış olduğu sonucuna vardıklarını bildirdi.

çarşamba günü hums’un bab amr bölgesinde abd’li muhabir marie colvin ve fransız fotoğrafçı remi ochlik  bulundukları binaya roket isabet etmesi sonucu hayatlarını kaybetmişti. 31 yaşındaki fransız le figaro  gazetesi muhabiri edith bouvier yaralanmış, ingiliz sunday times fotoğrafçısı paul conroy ise saldırıdan hafif yaralarla kurtulmuştu. 

yaralı gazeteci edith bouvier perşembe günü youtube’da yayınladığı mesajda tedavi amacıyla ülkeden çıkmak istediğini kaydetmişti.

sana devlet televizyonuna açıklama yapan bir suriyeli yetkili ise yabancı gazetecilerin bırakılmamasından dolayı bab amr’da bulunan isyancıları suçladı.

yetkili “hums’taki endişeli yetkililer insani operasyon yürütmesi amacıyla birçok yerel yetkiliyi ve kızılay yetkilisini bölgeye gönderdi ancak saatlerce süren çabanın ardından isyancı gruplar yaralı gazeteciyi ve iki cesedi teslim etmeyi kabul etmedi” diye konuştu.

hums’ta bulunan aktivist hüseyni, evlere sıkışmış yüzlerce yaralı olduğunu ve insanların kan kaybı nedeniyle öldüğünü söyledi.   

diğer taraftan, abd dışişleri bakanı hillary clinton, esad'a hala destek veren askeri yetkililer ile iş adamlarına, güç durumdaki lideri yalnız bırakmaları çağrısında bulundu. fas'ı ziyaret eden clinton, bu ülkede düzenlediği basın toplantısında, "suriye rejiminin kardeşlerinize karşı yürüttüğü şiddet kampanyasına ne kadar destek verirseniz, onurunuz o kadar kirlenecek. saldırıların parçası olmayı reddedersiniz halkınızın kahramanı olacaksınız" dedi. 

öte yandan büyük umutlar bağlanan tunus konferansı da suriye’deki şiddeti durdurmak için somut adımlar atılması konusunda yeterli olmadı.

tunus’ta yapılan uluslararası konferansla bir yıldır halk ayaklanmalarıyla karşı karşıya olan beşar esad rejiminin sona ermesi için diplomatik baskı yapılması öngörülüyordu.

abd dışişleri bakanı hillary clinton, esad’ın dökülen kandan sorumlu olduğunu söylemiş ve rusya ile çin’i birleşmiş milletler’in (bm) esad yönetimi karşıtı önlemler alma girişimlerini engellediği için sert şekilde  eleştirmişti.

ancak konferansın ardından suriye’de gözlemlenen durumda hemen hemen hiç değişiklik olmadı.

isyancıların elindeki zabadani kasabasında bulunan bir doktor, “tüm bu çabalardan sonra 1982’de hama’da yaşananlar gibi öldürülmekten ve dünyanın bunu izlemesinden korkuyoruz” diye konuştu.

beşar esad’ın babası hafız esad, hhama’da 30 yıl önce ortaya çıkan islamcı ayaklanmayı kanlı şekilde bastırmış, güvenlik güçleri üç hafta boyunca kenti tanklarla top atışına tutmuştu, olay sırasında binlerce sivil hayatını kaybetmişti.

zabadani halkı tunus’ta toplananların ne yaptığını anlayamıyor diyen doktor, muhalifleri silahlandırmaları lazım. ne beklediklerini bilemiyoruz. suriye halkının yarısının öldüğünü mü görmeleri lazım?” diye konuştu.

tunus’taki konferansa katılmayan rusya ve çin ise bm güvenlik konseyi’nde suriye karşıtı bir karar alınmasına ve suriye’ye yöenlik askeri operasyon seçeneğine engel oluyor. 

geçen yıl arap dünyasını etkisi altına alan devrim hareketi suriye’de de bir yıl önce etkisini göstermiş, muhalifler 11 yıllıkbeşar esad yönetimine karşı ayaklanmıştı. ancak esad’ın gösterileri askerler ve güvenlik güçlerinin müdahalesiyle bastırmaya çalışması uluslararası toplumu ayağa kaldırmıştı. o tarihten bu yana arap birliği ve bm, suriye’deki ölümlerin sona ermesi için yollar arıyor. bm’nin bir ay önce yaptığı son açıklamaya göre ülkede altı binden fazla kişinin hayatını kaybettiği sanılıyor. ancak bm son olarak aktivistlerin ve gazetecilerin çatışma bölgelerine girememesi nedeniyle artık ölü sayısıyla ilgili net bilgi alınmasının mümkün olmadığını açıklamıştı.  

kaynak: al jazeera ve ajanslar