uluslararası para fonu (imf), batı ülkelerinin teker teker ticari yaptırım kararı aldığı iran’ın petrol ihracatını durdurması durumunda, küresel petrol fiyatlarının yüzde 30’a varacak oranlarda yükselebileceği uyarısında bulundu.

örgüt, bu ülkeden piyasaya aktarılan petrolün başka kaynaklardan telafisi yapılmadığı takdirde, tahran'ın ihracatı durdurmasının, ‘ilk etapta’ varil başına 20 ila 30 dolar sıçramaya sebep olacağını ifade etti. petrolün varili piyasalarda halen 98-109 dolar civarında seyrediyor.

imf konuya ilişkin uyarılarını, meksika’nın başkenti geçtiğimiz hafta mexico city’de düzenlenen g-20 toplantısında bir araya gelen dünyanın en büyük 20 ekonomisinin yetkililerine çarşamba gönderdiği bir raporda yaptı.

amerika birleşik devletleri’nden (abd) sonra avrupa birliği (ab) de, geçtiğimiz hafta nükleer programı ile nükleer silah üretmeye çalıştığına inandığı iran’ın petrol başta olmak üzere çeşitli sektörlerini hedef alan yaptırımlar uygulama kararı almış, ayrıca iran merkez bankası'nın üye ülkelerdeki aktiflerini, meşru ticareti ve borç ödemelerini engellemeyecek şekilde kısmen dondurmuştu.

ortadoğu ülkesinden yetkililer ise, ab’nin altı ay içinde uygulamaya konulacak kararı devreye girmeden önce bloğa ihracatın kesilebileceğini belirtmişlerdi. iranlı bir milletvekili, çarşamba günü iran parlamentosu’nun bu yönde bir karar tasarısını görüşmeye hazırlandığını söylemişti. hasan gafurifard, konuya ilişkin görüşmelerin, 29 ocak’ta başlayacağını duyurmuştu.

iran petrolünün alternatifini arayan batılı ülkeler, dev petrol üreticisi olan suudi arabistan’dan geçtiğimiz haftalarda üretimi günlük iki milyon varil arttırması konusunda söz almıştı. tahran yönetimi ise buna sert tepki göstermiş, bu tür eylemlerin dostça karşılanmayacağını belirterek, ambargo halinde kendisinin yerine petrol satma düşüncesinde olan ülkeleri uyarmıştı.

'düşük stoklar, etkiyi arttırabilir'

imf raporunda ayrıca, iran’ın petrol ihracatını durdurmasının fiyatlara etkisinin, birçok ülkenin petrol stoklarının düşük olması nedeniyle daha da yükselebileceği vurgulandı.  

abd’nin tahran’a uyguladığı yaptırımlara destek vermelerini istediği, güney kore ve japonya gibi washington’ın müttefiki bazı asya ülkeleri de, geçtiğimiz hafta iran’dan tedarik ettikleri petrol miktarını aşamalı olarak azaltacaklarına ilişkin açıklamalar yapmışlardı. imf’nin uyarıları, abd’nin bu konuda destek bulma çabalarını olumsuz etkileyebilir.

washington, tahran’a, uzun zamandır giderek artan şiddetlerde ticari ve mali yaptırımlar uyguluyor, ab’nin geçtiğimiz hafta uygulama kararı aldığı petrol ticaretini hedef alan yaptırımları ise, altı ay içinde devreye girecek.

abd ve ab, nükleer silah geliştirmeye çalıştığını düşündükleri iran'ın, yeni yaptırımlar sonucu programı durduracağını veya araştırmalarının kapasitesini düşüreceğini umut ediyor.

gerilimi uaek raporu tetiklemişti

nükleer silah üretmeye çalıştığı iddialarını reddeden ve amacının sadece enerji üretimi olduğunu öne süren tahran yönetimi ise nükleer programının tamamen barışçıl amaçlı olduğunu vurguluyor.

birleşmiş milletler (bm) bünyesinde faaliyet gösteren viyana merkezli uluslararası atom enerjisi kurumu (uaek), kasım ayında yayımladığı raporda, iran'ın nükleer programının askeri boyutuna ilişkin ‘güvenilir kaynaklardan bilgi edindiklerini’ ve bu çerçevede, ülkenin ‘nükleer silah tasarlamak ve üretmek için deneysel faaliyetlerde bulunduğuna’ ilişkin bilgisi olduğunu söylemişti.

tahran, ekim ayında ilk nükleer santrali olan bir milyar dolar değerindeki buşehr santralini devreye sokmuş ve uranyum zenginleştirme faaliyetlerini başarıyla yürüttüğünü açıklamıştı. santral, uaek’nın aktif reaktörler listesinde bulunuyor.

bm ay başında, iran’ın kum şehrinde yer alan ve güvenlik amacıyla yeraltına gömülmüş yeni bir merkezde uranyum zenginleştirme çalışmaları yapmaya başladığını belirtmişti. uaek, 29 ile 31 ocak tarihleri arasında iran’a üst düzey bir ziyaret yapılacağını açıklamıştı. tahran yönetimi, zaten başka merkezlerde benzer çalışmalar yürütüyordu.

abd, iran'ın hürmüz boğazı’nı kapama tehditleri üzerine, umman denizi'ne açılan ve petrol ticareti açısından kritik önemde olan boğazın kapatılmasına asla izin verilmeyeceğini açıklamıştı.

taraflar arasındaki sert açıklamalar sürerken boğaz açıklarındaki sularda aralık ayı sonundan ocak ayı başına kadar devam eden geniş çaplı bir tatbikat düzenleyen iran, iki de yeni füze denemişti.

2010 yılı verilerine göre iran'ın ab'ye ihracatı 14,5 milyar euro ve ab'den ithalatı 11,3 milyar euro düzeyinde bulunuyor. iran'ın ab'ye satışlarının yüzde 90'ını petrol ve yan ürünleri oluşturuyor.

iran, ihraç ettiği petrolün yaklaşık yüzde 20'sini ab üyelerine satıyor. bu ülkelerin başında da yunanistan, ispanya ve italya geliyor. ab'nin yaptırım kararının, iran’dan yüksek miktarda petrol ithal eden ve ab borç krizinin merkezinde yer alan yunanistan’ın ekonomisini derinden etkileyebileceği ifade ediliyor.

kaynak: al jazeera ve ajanslar