sarkisyan, 1915 olaylarının 24 nisan'daki 100'ncü yıldönümü öncesinde başkent erivan'da gazetecilere yaptığı açıklamada, normalleşme sürecinin yeniden başlatılması için önkoşula gerek olmadığını, görüşmelere başlamak için ankara'dan 'soykırımı tanımayı' şart koşmayacağını söyledi. 

sarkisyan "eninde sonunda türkiye ile ilişkileri düzeltebilmemiz gerekiyor" dedi. sarkisyan'a göre, ankara hükümeti de bir önkoşul koymadığı takdirde ilişkiler yeniden normalleşebilir. 

ermenistan lideri, abd başkanı barack obama'nın 1915 olaylarıyla ilgili beklenen konuşmasına değindi, "elbette 'soykırım' demesini isteriz. ancak bu kelimeyi kullanmaması soykırımı tanımadığı anlamına gelmez, sadece müttefikleri olan türkiye'yi küçük düşürmek istemiyorlar" dedi. 

erdoğan'ın önkoşulu karabağ

cumhurbaşkanı erdoğan geçen pazar günü 1915 olaylarıyla ilgili avrupa parlamentosu'nun kararını eleştirirken, bu gibi girişimlerden en çok ermenilerin zarar göreceğini söylemiş, 'ermenistan'a kapımız hâlâ açık' demişti. ermenistan'a defalarca el uzattıklarını ama ermenistan'ın diasporanın güdümünden çıkamadığı için bunlara yanıt vermediğini belirterek, önkoşul olarak karabağ'ı işaret etmişti. erdoğan'ın sözleri şöyleydi:

türkiye ile ermenistan hükümetleri 2009 yılında diplomatik ilişkileri tesis etmek için iki ayrı protokol imzalamıştı. ancak protokollerin her iki ülke parlamentosunda da onaylanma süreci tamamlanamadı. 

protokollerde karşılıklı güven tesisi ve mevcut sorunların çözülebilmesi için tarihsel kaynak ve arşivlerin tarafsız, bilimsel incelenmesi konusuna yer verilirken, sınırların da karşılıklı olarak tanınması ve ortak sınırların açılması öngörülüyordu.

türk hükümeti protokolü onaylanmak üzere doğrudan tbmm'ye gönderdi. ermenistan hükümeti ise metinleri anayasa mahkemesi'nin incelemesine sundu. mahkeme protokollerin anayasa'nın lafzına ve ruhuna uymadığına hükmetti.

ermenistan hükümeti protokollerin onay sürecini dondurduğunu ocak 2010’da açıkladı. bundan beş yıl sonra da, ermeni hükümeti tarafından geçen şubat ayında geri çekildi.

yıldönümü öncesi gelen hamleler

türkiye, 1915 olaylarının 24 nisan'daki 100'ncü yıldönümü öncesinde batı'dan gelen 'soykırım' kararlarıyla karşı karşıya. geçen hafta avrupa parlamentosu, osmanlı imparatorluğu'nun son döneminde yaşanan olayları ermenilere yönelik 'soykırım' olarak tanıyan karar tasarısını onaylamıştı. almanya ve avusturya parlamentolarının da bu hafta içerisinde benzer bir karar alması bekleniyor.

cumhurbaşkanı erdoğan avrupa parlamentosu'nun kararının yok hükmünde olduğunu söylemiş, hükümet de kararı reddettiğini bildirmişti.

avrupa parlamentosu'ndan önce, katoliklerin ruhani lideri papa francis de, ermenistan cumhurbaşkanı'nın da katıldığı özel ayinde 1915 olaylarından 'soykırım' olarak söz etmişti. türkiye papa'nın bu sözlerine de sert tepki göstermişti. dışişleri'ne çağırılan vatikan'ın ankara büyükelçisi'ne papa'nın sözlerinin iki ülke ilişkilerinde 'güven sorunu' yarattığı bildirildi. türkiye'nin vatikan büyükelçisi mehmet paçacı da istişare için ankara'ya çağırıldı.

1915 olayları

ermeniler 1914'te başlayan birinci dünya savaşı'nda bağımsız ermenistan devleti kurma gayesi ile rusların yanında saf tuttu. rus ordusu doğu anadolu'yu işgal ettiğinde, gönüllü osmanlı ve rus ermenilerinden büyük destek gördü. osmanlı ordusunda görev yapan bazı ermeniler de rus ordusuna katıldı. ermenilerin oluşturduğu birlikler ordunun lojistik kanallarını tahrip ederek, osmanlı ordularının ilerlemesini yavaşlatırken, ermeni çeteleri de işgal ettikleri yerlerde sivillere yönelik saldırılara girişti.

osmanlı hükümetinin diyalog girişimleri sonuçsuz kalınca, 24 nisan 1915'te ermeni devrimci komitelerin kapatılması ve bazı ermeni ileri gelenlerin tutuklanmalarına ve sürgün edilmelerine karar verildi. ermeniler tehcir sırasında ve saldırılarda ölümlerin sistematik olduğunu iddia ediyor ve türkiye'nin bunu 'soykırım' olarak tanımasını ve tazminat ödemesini istiyor.

"soykırım" kavramı, 1948 soykırım suçunun önlenmesi ve cezalandırılması sözleşmesi'nde ulusal, ırksal, etnik veya dinsel bir grubu kısmen veya tamamen yok etme eylemi olarak tanımlanıyor.

söz konusu olayların soykırım olarak tanımlanamayacağına dikkati çeken türkiye, 1915 olaylarını her iki taraf açısından da bir "trajedi" olarak niteliyor. türkiye konunun siyasi çatışmalardan uzak, tarihe tek taraflı bakmadan, tarafların birbirlerinin neler yaşadığını anlama ve birbirlerinin hafızalarına saygı duyma şeklinde özetlenen "adil bir hafıza" perspektifinden çözülmesi gerektiğini vurguluyor.

türkiye tarafların arşivlerinin yanı sıra üçüncü ülkelerdeki arşivlerde de 1915 olayları konusunda araştırma yapılmasını, türk ve ermeni tarihçilerle diğer uluslararası uzmanlardan oluşan bir ortak tarih komisyonu kurulmasını teklif ediyor.