2013 nobel fizik ödülü’ne, yıllar önce yaptıkları çalışmalar ile higgs bozonu'nun bulunmasına katkı sağlayan bilimadamları francois englert ve peter w. higgs layık görüldü.

karar, nobel komitesi tarafından isveç’in başkenti stockholm’deki karolinska enstitüsü'nde düzenlenen törenle açıklandı.

komite, belçika'lı englert  ile ingiliz meslektaşı higgs'in, maddeye kütlesini veren ve 'tanrı parçacığı' olarak da bilinen parçacığın varlığını önceden tahmin ettikleri için ödüle layık görüldüğünü belirtti. 

varlığı 1960’lı yıllarda sorgulanmaya başlanan ancak bir türlü kanıtlanamayan atom altı parçacığı, fizik dünyasını uzun yıllardır meşgul ediyor. isviçre'nin cenevre kentindeki avrupa nükleer araştırma merkezi'nde (cern) yürütlen atlas ve cms deneyler higgs bozonu'nun varlığı kanıtlanmaya çalışıyordu. mart ayında, yapılan son çarpışma deneylerinde higgs bozonu'na rastlandığı ancak türünün tespit edilemediği açıklanmıştı.

tanrı parçacığı, modern fizikte elektronların, fotonların ve kuramsal zerreciklerin (kuarkların) neden kütleye sahip olduğunu anlamayı sağlıyor.

englert ve 2011 yılında hayatını kaybeden robert brout, 1964 yılında konu ile ilgili ilk makaleyi yayınlayan isimlerdi. bundan birkaç hafta sonra ise higgs, yeni bir parçacığın var olmasını gerektiğini açıkça dile getiren ilk kişi oldu ve bundan sonra parçacık onun adı ile anılmaya başlandı.

ödül töreni aralıkta

nobel ödülleri kapsamında çarşamba günü kimya, perşembe günü edebiyat, cuma günü barış, 14 ekim pazartesi günü ise ekonomi dalında ödül alacak isimler açıklanacak.

ödüller 10 aralık'ta stockholm'de düzenlenecek törenle tıp, fizik, kimya, edebiyat ve ekonomi ödülleri, isveç kralı 16. carl gustav tarafından sahiplerine verilecek. nobel barış ödülü ise aynı gün norveç'in başkenti oslo'da düzenlenen törenle sahibini bulacak.

nobel'e layık görülen isimler 8 milyon isveç kronu (yaklaşık 2,5 milyon lira) para ödülünün sahibi olacak.

dinamitten bugüne

dinamiti icat edip, avrupa'da savaşan taraflara sattıktan sonra milyonlarca dolar kazanan isveçli kimyager ve mühendis alfred nobel, vasiyetinde servetinin çok büyük bir kısmının nobel ödülleri’ni enstitüleştirilmesi yönünde kullanılarak, her yıl insanlığa hizmette bulunanların ödüllendirilmesini istedi.

nobel'in vasiyeti doğrultusunda 1901-2011 yılları arasında toplam 853 nobel ödülü verildi. bir tek 1940 ve 1942 yılları arasında ii. dünya savaşı nedeniyle ödül dağıtılamadı.

nobel ödülü için kimlerin adaylık başvurusunda bulunduğu ve kimlerin adaylığının kabul edildiği açıklanmıyor. ödül kazanamayan fakat aday gösterilen kişiler, aday gösterilmeye hak kazandıklarını ancak 50 yıl sonra açıklama iznine sahip.

son 10 yılın ödül kazanan isimleri:

2012: david wineland (abd) ile serge haroche (fransa)

2011: saul perlmutter (abd), brian schmidt (abd) ve adam riess (abd)

2010: andre geim (hollanda) ile konstantin novoselov (ingiltere)

2009: charles k. kao, willard s. boyle ve george e. smith (abd)

2008: makoto kobayaşi ve toşihide maskawa (japonya) ile yoichiro nambu (abd)

2007: albert fert (fransa), peter grünberg (almanya)

2006: john c. mather (abd), george f. smoot (abd)

2005: roy j. glauber (abd), john l. hall (abd), theodor haensch (almanya)

2004: david j. gross (abd), h. david politzer (abd), frank wilczek (abd)

2003: alexei abrikosov (rusya-abd), vitaly ginzburg (rusya), anthony leggett (ingiltere-abd)

kaynak: al jazeera ve ajanslar