mısır’da seçmenler cumartesi günü yeni anayasayı oylamak üzere sandık başına gidecek. bu oylama belki de ocak 2011’deki devrimden bu yana siyaseten en endişe verici zamanda gerçekleşecek.

yeni anayasayı kim hazırladı?

teklif edilen anayasa son birkaç ayda 100 üyeli kurucu meclis tarafından hazırlandı.

mısır’da bu sene aslında iki kurucu meclis görev yaptı. ilki mart ayında meclis tarafından seçildi, ancak bir ay sonra kahire idari mahkemesi tarafından, içinde çok az kadın ve azınlık grubu temsilcisi bulunmasından dolayı 'temsil eksikliği' gerekçesiyle dağıtıldı.

bu olayın ardından haziran ayında ikinci bir kurucu meclis, yasa yapıcılar ile ülkeyi o dönemde yöneten yüksek askeri konsey üyeleri arasındaki müzakereler sonucunda belirlendi. sandalyeler, çeşitli gruplardan gelen temsilciler arasında paylaştırıldı: kıpti kilisesi, el ezher üniversitesi, gazeteciler, ordu subayları ve diğerleri.

ikinci kurucu meclis aynı zamanda birçok yasal engele maruz kaldı. üyeleri meclis tarafından tekrar atandı, ancak meclis’in kendisi de haziran ayında mahkeme kararıyla dağıtıldı. bu yüzden hukukçular kurucu meclis’in de kapatılması gerektiğini belirtti.

cumhurbaşkanı muhammed mursi’nin 22 kasım’da yürürlüğe koyduğu tartışmalı kararname mahkemelerin kurucu meclis’i dağıtmasının önüne geçti ve çalışmalarında devam edebilmesi için gerekli zamanı tanıdı.

referandum nasıl işliyor?

basit bir 'evet' ya da 'hayır' yöntemli referandum olacak: eğer seçmenlerin salt çoğunluğu anayasa için 'evet' oyu verirse uygulamaya konacak.

eğer anayasa reddedilirse de, (mursi’nin 8 aralık’ta yayınladığı yeni kararnamenin sonrasında) yeni bir kurucu meclis, üç ay içerisinde, halkoylaması ile belirlenecek. yeni anayasayı hazırlamak için altı ayı olacak ve sonrasında tekrar referandum yapılacak.

anayasayı kim destekliyor, kim karşı çıkıyor?

'evet' sonucu çıkması için çaba gösterenler, müslüman kardeşler ile selefi nur partisi’nin de içinde bulunduğu kimi islamcı partilerden oluşuyor. böyle olması ise bir sürpriz değil, zira kurucu meclis’in içindeki sandalyelerin çoğuna sahipler. müslüman kardeşler halkın çeşitli katmanlarına ulaşmak için büyük çaba gösterdi ve seçmenleri "anayasanızı tanıyın" kampanyası ile desteklemeye çağırdı.

duruşlarından taviz vermeyen bazı islamcı gruplar da, islami kanunları sıkı bir şekilde uygulamadığı gerekçesiyle belgeye karşı çıkıyor. ikinci madde "yasamanın temelini şeriat (islami kanunlar) prensipleri oluşturur" diye belirtiyor. ancak bu muğlak bir ifade, zira şeriat için yerleşmiş "prensiplerden" bahsetmek mümkün değil. selefi nur partisi’ni de içeren birçok grup anayasanın tamamen şeriat kurallarına göre uygulanmasını ya da şeriatın ta kendisi olmasını istedi.

laiklik yanlısı ve liberal gruplardan oluşan çeşitli oluşumlar da belirli nedenlerden dolayı anayasaya karşı çıkıyor:

ifade ve inanç özgürlüğü: devlete "etik ve ahlaki değerleri koruma" adına geniş yetkiler veriyor ve eleştiriler bunun hükümet tarafından, dinden temellenen ve dar bir "ahlak" anlayışını dayatacağını belirtiyor. inanç özgürlüğü sadece müslüman, hristiyan ve yahudilere sağlanırken, bahai gibi azınlık gruplarına sunulmuyor.

kadın haklarıyla ilgili endişeler: anayasa, cinsiyet temelli ayrımcılıkları engelleyecek açık bir hüküm içermiyor ve "kadınların aileleri ile kamu hizmeti alanındaki ödevleri arasındaki dengeyi sağlamak için" devlete yetki veren bir madde içeriyor. aktivistler bu maddeyi kadınların özel seçimlerine müdahale olarak görüyor.

sivil – asker ilişkileri: belirli durumlarda sivillere yönelik askeri yargılamaların önünü açan ve ordunun bütçesinin seçilmiş meclis tarafından denetlenmesini engelleyen maddeler içeriyor.

ancak en büyük şikayeti ise anayasanın yazım şekli oluşturuyor: muhalefet sürecin islamcıların hakimiyetinde gerçekleştiğini belirtiyor. aralarında kıpti kilisesi’nin üyelerinin de olduğu yirmiden fazla kurucu meclis üyesi, taslak hazırlıklarının son haftalarında yazım sürecinden çekildi.

şimdi ne olacak?

eğer anayasa onaylanırsa, mısır iki ay içerisinde meclis seçimlerine gidecek. eğer reddedilirse de, tekrar taslak komisyonuna gönderilerek yenisi hazırlanacak.

kaynak: al jazeera