yıllardır filistin siyasetinin en önemli figürlerinden biri. fetih hareketinin kurucularından olan ve filistin kurtuluş örgütü'nde (fkö) önemli görevler üstlenen mahmud abbas, 2005 yılından bu yana filistin ulusal yönetimi başkanı.

abbas, 1935 yılında, o dönemde britanya'nın mandası olan filistin'in kuzeyindeki safed şehrinde dünyaya geldi.

israil’in kurulduğu ve ilk arap-israil savaşı'nın patlak verdiği 1948'de mülteci konumuna düşen abbas, ailesiyle suriye’ye göç etti. lisans öğrenimini şam üniversitesi’nde tamamladıktan sonra mısır’da hukuk öğrenimi gördü. tarih doktorasını ise dönemin sovyetler birliği’nin başkenti moskova’da tamamladı.

takma adı 'ebu mazen' olan abbas 1959'da, filistin davasının sembol ismi olacak yaser arafat ile birlikte, ileride fkö çatısında birleşecek grupların en büyüğü olan fetih'i kuran kadroda yer aldı. sürgünde yaşadığı ürdün, tunus ve lübnan’da da arafat'la birlikteydi.

1964'te kurulan fkö'nün hedefi, 'filistin'in silahlı mücadele ile kurtarılması ve bağımsız bir filistin devleti'nin kurulması'ydı. 

abbas fkö'de genelde arka planda olmayı tercih etti. ancak yine de uluslararası arenada, arap liderleri ve istihbarat şefleri ile güçlü ilişkiler kurdu. 

zaman içinde fkö bünyesinde yükselen abbas, 1970’lerde güvenlik ile ilgili görevler üstlendi. 1980 sonrasında ise fkö'nün ulusal ve uluslararası ilişkiler bölümü'nü yönetti.  

oslo sürecinin mimarlarından

pragmatik bir siyasetçi olarak bilinen abbas, yahudi sol ve pasifist çevreler ile bağlantısını sürdürdü. benzer şekilde, kanallar el verdiği ölçüde israil ve abd hükümetleriyle diyalog kurmaktan da çekinmedi.

abbas, israil ile fkö arasında 1991'de madrid konferansı’yla başlayan, oslo’daki gizli görüşmelerle devam eden ve 1993'te imzalanan oslo anlaşmaları ile sonuçlanan barış sürecinin mimarlarındandı. washington’daki imza töreninde de arafat’ın yanında yer aldı.

filistin ulusal yönetimi adlı idari yapı da, oslo anlaşmaları bünyesinde kuruldu. nihai hedef, israil ile iki devletli çözüm çerçevesinde işgal altındaki filistin’e bir devlet statüsü kazandırmaktı.

abbas, 2003'te filistin ulusal yönetimi başbakanı oldu. israil ve abd ile filistin ulusal yönetimi başkanı yaser arafat arasındaki sorunlar yüzünden yeni lider adayı olarak sivrildi. arafat’ın aksine, filistinli grupların şiddet eylemleriyle arasına mesafe koydu.

oluşturulan güvenlik güçlerinin idaresi konusunda arafat ile anlaşamayan abbas, iktidar mücadelesi sonrası dört ay sonra başbakanlıktan istifa etti.

başkanlık koltuğuna oturdu

abbas, arafat’ın 2004 sonunda hayatını kaybetmesi sonrası ocak 2005’te düzenlenen başkanlık seçimlerini yüzde 62 oyla kazanarak, fkö'nün kurucusunun koltuğunu devraldı.

2006'daki genel seçimi fetih'e rakip islami direniş hareketi'nin (hamas) kazanması sonrası ise batılı ülkelerin çoğu ve israil sonucu tanımayıp, filistin ulusal yönetimi'nin kontrolündeki bölgelere ambargo ve abluka uygulamaya başladı.

hamas'ın fetih ile kurduğu hükümetler başarısız oldu. rakip filistinli gruplar arasında çatışmalar ve suikastlar yaşandı.

batılı ülkeler bu süreçte, abbas komutasındaki filistin ulusal yönetimi’ne bağlı güvenlik güçlerini destekledi. 

2007'de hamas gazze’nin kontrolünü ele geçirdi. abbas’ın fiili olarak başkanlığını sürdürdüğü batı şeria’da ise fetih filistin ulusal yönetimi’ni temsilen bir hükümet kurdu.

abbas, hamas'tan farklı olarak israil'e karşı silahsız direnişi savundu. israil ve batılı ülkeler filistin ulusal yönetimi başkanı'nı ılımlı bir lider olarak gördü. 

kasım 2007'de yaptığı bir açıklamada hamas'ı suçlayan abbas, "demokrasimizi bıçaklayanlar ve askeri darbeyi ulusal diyaloğa tercih edenler var. hamas, (yaser) arafat'ın başarılarını silemez" dedi. hamas'ın siyasi büro şefi halid meşal ise israil'in önde gelen müttefiki abd ile ilişkisinden dolayı, abbas'ı filistin halkının temsilcisi olarak görmediğini söyledi.

abbas ve fetih, fiili olarak hala sadece batı şeria’yı yönetiyor.

filistin ulusal yönetimi'nin birleşmiş milletler (bm) nezdindeki statüsü, kasım 2012'de örgütün genel kurulunda yapılan oylama ile 'üye olmayan gözlemci devlet' seviyesine yükseltildi. 

israil ve filistin ulusal yönetimi arasındaki görüşmeler ise yaklaşık üç yıllık bir aranın ardından temmuz 2013'te abd'nin arabuluculuğunda yeniden başladı. ancak israil'in işgal altındaki batı şeria ve doğu kudüs'te yeniden yahudi yerleşim birimleri inşa etmeyi planlaması üzerine, filistin heyeti kasım 2013'te istifa etti.

abbas, israil'in 1967'de işgal ettiği batı şeria ve gazze şeridi'nde başkenti doğu kudüs olan bağımsız bir devlet kurmak istediklerini, görüşmelerin devam edebileceğini söylüyor.

kaynak: al jazeera ve ajanslar